List do Tadeusza Perla

List napisany przez siostrę Tadeusza Perla, Jadwigę, podającą się za Marię Karczmarek. Maria Karczmarek wspierała rodzinę korespondencyjnie: adres jej podawany był jako zwrotny we wcześniejszej korespondencji. Nazwisko Tadeusza Perla jako adresata – zapisane dla bezpieczeństwa z dodanym członem „-ski” (końcówka jednak, tak jak w liście MPOLIN-A50.1.114, zamazana niebieskim tuszem – zapewne we Francji). Można przypuszczać, że Jadwiga Perl wyszła z getta przed lub w trakcie wielkiej akcji deportacyjnej i ukrywała się u Karczmarek albo korzystała z jej pomocy. Świadczyć może o tym informacja o bardzo słabym kontakcie z „Leonostwem”, tj. rodzicami Jadwigi i Tadeusza, a także konstrukcja kluczowej informacji: „Leonostwo mieszkają dalej na starych śmieciach, ale zdrowie Ich stosunkowo poprawiło się” – co oznacza zapewne, że dalej przebywają w getcie, „ale” ich sytuacja jest lepsza niż wcześniej. Wydaje się, że w taki sposób zakodować tę informację mogła raczej osoba nieznajdująca się już w getcie (części miasta, w której są problemy ze „zdrowiem”). Co więcej, w liście mowa jest o jakiejś „znajomej” (niezidentyfikowanej), o której odnalezienie widocznie prosił Tadeusz Perl; skoro siostra zapewnia, że poprosi o jej odszukanie ojca, oznacza to, że sama nie ma takiej możliwości (bo znajduje się poza murami, po tzw. stronie aryjskiej). Nadawczyni szyfruje też w liście szersze wiadomości o rodzinie: rodzina ze strony matki cała zginęła (zostali zatem zamordowani w czasie wielkiej akcji deportacyjnej), nie żyją też niektórzy bliscy ze strony ojca. Dużą część listu zajmuje informacja-instrukcja dotycząca paczek. Ważne są paczki z towarem, który można spieniężyć: puder, flakony dobrych perfum („ale małe”). Siostra jasno daje do zrozumienia, że paczki trzeba wysyłać wyłącznie na adres Karczmarek, nie do getta, ale sygnalizuje, że nadal ma możliwości wsparcia rodziców („jeżeli chcesz je wysyłać, to tylko do mnie. A ja już z Leonem się policzę”). Na koniec pada informacja, że Jadwiga z d. Perl nie utrzymuje kontaktów z przyjaciółmi Tadeusza Perla, niemniej wie o Sewerynie Trossie, że żyje i ma się dobrze („jest zdrów”; Tross ukrywał się wówczas na tzw. aryjskiej stronie w Warszawie u rodziny Miłoszów). Treść (z częściowo uwspółcześnioną pisownią):

21 XII 42
Drogi Tadziu, otrzymałam Twoją kartę i paczkę – trzy pudełka pudru. Świetna paczka. Nie wysyłaj paczek żywnościowych, bo te kosmetyczne są dla mnie bardziej wartościowe. Leonostwo mieszkają dalej na starych śmieciach, ale zdrowie Ich stosunkowo poprawiło się. Poproszę Leona, żeby odszukał tę Twoją znajomą, ale wątpię, czy to będzie możliwe. Pytasz o rodzinę p. Melanji – ze smutkiem muszę Ci donieść, że straciła ona całą swą rodzinę i poza mężem i dziećmi nie ma już nikogo z bliskich. Rozumiesz, że jest zupełnie złamana. Jej mąż, jak zwykle, trzyma się o wiele lepiej, chociaż wojna nie oszczędziła i jego rodziny. Marjanka umarła jeszcze dwa lata temu we Lwowie. Miała tam bardzo ciężkie życie. Ja radzę sobie nieźle. Nie wiem jak Ty. Twoje paczki są dla nas oczywiście pomocą, ale nie jesteśmy jeszcze w takich warunkach, żeby były konieczne. Więc jeżeli jest Ci ciężko, to nie rób tego. Ale jeżeli chcesz je wysyłać, to tylko do mnie. A ja już z Leonem się policzę. Z Twoich znajomych nie widuję nikogo, wiem tylko, że Seweryn jest zdrów. Całuję Cię mocno i życzę wesołych świąt.
Twoja Marysia
[w części karty pod adresem zwrotnym:] Jeżelibyś mógł przysłać jakieś małe flaszeczki dobrych perfum. Może Gerlain, Worth – jeżeli nie są zbyt drogie – ale małe.
M.


transkr. Ewa Małkowska-Bieniek, oprac. Przemysław Kaniecki