Popiersie Homera

Homer, grecki pieśniarz wędrowny (aojda), śpiewak i recytator żył w  VIII wiek p.n.e. Jest najstarszym znanym z imienia europejskim poetą, który zapewne przejął dziedzictwo długiej i bogatej tradycji ustnej poezji heroicznej. Do jego najbardziej znanych dzieł zalicza się eposy: Iliada i Odyseja. Niewiele wiadomo na temat jego życia. Był prawdopodobniej niewidomy, co miało stymulować jego pamięć.

Prezentowany obiekt to owalny, wypukły wycisk obwiedzionym marginesem.

Przedstawia on prawy profil popiersia Homera z lekko kręconymi włosami. Poeta ma cienką opaskę na głowie i krótki pofalowany zarost. Na ramionach widoczna jest część tuniki. Przedstawienie wykonano na podstawie antycznego popiersia marmurowego znajdującego się w Neapolu. W zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie, w kolekcji wycisków Giovanniego Pichlera, znajduje się wycisk z gemmy (intaglio), z takim samym przedstawieniem. Wycisk jest identyczny jak opisany w  „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Gemma, czyli kamień szlachetny lub półszlachetny o kształcie okrągłej lub owalnej płytki zdobionej reliefem, była popularna od starożytności. Relief wklęsły nosi nazwę intaglio, a wypukły - kamea. Te małe arcydzieła zachwycały pięknem i precyzją wykonania, wykonane z różnorodnych kamieni o różnych kolorach. Służyły jako ozdoby biżuterii, takie jak naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, czy zegary.

Stanisław Kostka Potocki zgromadził swoją kolekcję gemm w ramach badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele "O Sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski" w 1815 roku. Do celów badawczych służyły mu wyciski gemm, wiernie odtwarzające relief i kształt, choć nie uwzględniające kolorów. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski, a kolekcja Potockiego została rozproszona.

W zbiorze zachowanych wycisków wyróżniamy trzy grupy obiektów. Pierwsza to wyciski gemm antycznych, wśród których znajdują się kamienie z sygnaturami mistrzów greckich. Drugą i trzecią grupę stanowią wyciski kopii gemm antycznych oraz kamieni wykonanych na wzór starożytnych. Wśród nich znajdują się prace znanych rytowników i rysowników, zarówno włoskich, jak i polskich, a także kamienie przypisywane rytownikom polskim działającym przy dworze Stanisława Augusta.

Oryginalną gemmę z daktylioteki  Lippert’a znajdziesz tutaj: Homer

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz “A select collection of drawings from curious antique gems; most of them in the possession of the nobility and gentry of this kingdom; etched after the manner of Rembrandt”, Vol.2, 1768 oraz „Veterum illustrium philosophorum, poetarum, rhetorum, et oratorum imagines : ex vetustis nummis, gemmis, hermis, marmoribus, alijsque antiquis monumentis desumptae” Bellori, Giovanni Pietro, Blondeau, Jacques, Calandrucci, Giacinto, Rossi, Giovanni Giacomo de, 1685;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)