Askos (Guttus) czarnofirnisowany

Ceramiczne naczynie wykonane z różowawo-beżowej gliny. Ten typ dzbanuszka niewielkich rozmiarów, o charakterystycznym, płaskim brzuścu, długiej szyjce i uchwycie, nazywano askosem. Wilanowski askos zachował się do naszych czasów w całości – podczas konserwacji zrekonstruowano jedynie uchwyt, a także fragment wylewu. Naczynie nie ma żadnej dekoracji malarskiej, a jego prostą formę urozmaicają pionowe rowki na całej powierzchni brzuśca. W jego centralnej części umieszczono dekorację reliefową w formie głowy kobiety o pełnych policzkach i falowanych włosach. Została ona odciśnięta w formie, a następnie naklejona na naczynie. Niewyraźne rysy twarzy świadczą o tym, że forma była już dosyć zużyta.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim i doklejono uchwyt oraz dziobek, a także ozdobiono je rowkami. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu, przed wypałem glina miała najprawdopodobniej kolor czerwonawy. Tak przygotowane przedmioty wkładano do pieca opalanego drewnem. Najpierw wypalano je w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk, który na wilanowskim naczynku zachował się w świetnym stanie.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.