Bogurodzica Hodigitria [Bogurodzica Hodigitria Trójręka]

Bogurodzica Hodigitria Trójręka

Wyróżnikiem ikony Bogurodzicy Hodigitrii zwanej Trójręką jest dodatkowa trzecia dłoń domalowana w obrębie szat Marii. Początki jej obrazowania sięgają VIII w., gdy wprowadzonemu w Bizancjum zakazowi kultu ikon sprzeciwiał się jeden z Ojców Kościoła – Jan z Damaszku. W tym czasie był on zarządcą islamskiego kalifatu. W akcie zemsty cesarz Leon III przesłał do kalifa list obciążający Świętego podejrzeniem zdrady. Uwierzywszy w fałszywe oskarżenie kalif kazał obciąć dłoń Świętego w nadgarstku i wystawić na widok publiczny. Gdy Święty odzyskał odciętą dłoń, przyłożył ją do ręki, modląc się przed ikoną Bogurodzicy – zasnął, a po obudzeniu zobaczył, że nadgarstek w cudowny sposób zrósł się z ręką. Jan kazał wykonać ze srebra wotum dziękczynne w kształcie dłoni i przymocował je do ikony. Po czym wstąpił do klasztoru św. Sawy na Pustyni Judzkiej i zabrał ze sobą obraz Bogurodzicy ze srebrnym wotum. Ikona, podarowana w XIII w. serbskiemu arcybiskupowi Sawie, została zaniesiona do Hilendarskiego Monasteru na półwyspie Athos w XIV w. po zajęciu Serbii przez Turków. Kopia ikony została ofiarowana w 1661 r. moskiewskiemu patriarsze Nikonowi i umieszczona w monasterze Nowe Jeruzalem pod Moskwą, przyczyniając się do rozpowszechnienia wizerunku. Jednak legenda o cudownym uzdrowieniu dłoni Jana z Damaszku nie była w Rosji spopularyzowana. Dlatego umieszczone na pierwowzorze wotum w kształcie dłoni zaczęto domalowywać jako trzecią rękę przynależną Bogurodzicy. Prawosławny synod moskiewski w 1722 r. zakazał wykonywania niezgodnego z kanonem wizerunku Hodigitrii Trójrękiej. Jednak cieszył się on wielkim kultem i zakaz nie był ściśle przestrzegany.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967