Maria Wirtemberska

Miniatura przedstawia portret młodej kobiety, ukazanej do  bioder, siedzącej na fotelu w swobodnej pozie, wpatrzonej przed siebie. Portrecik na tle ciemnoniebieskiego nieba pokrytego szarymi obłokami, w lewym górnym rogu niebo różowo – pomarańczowo- białe od refleksów niewidocznego słońca. Miniatura pochodzi z 1 poł. XIX w, niestety nie znamy jej autora. Portretowana to Maria Anna z Czartoryskich Wirtemberska (ur. w marcu 1768 r w Warszawie, zm. w październiku 1854 r w Paryżu) polska arystokratka, poetka, córka Izabeli z Flemingów Czartoryskiej i Adama Kazimierza Czartoryskiego (prawdziwym ojcem był prawdopodobnie król Stanisław August Poniatowski). Dzieciństwo spędziła w Warszawie w Pałacu Błękitnym i w Puławach. Była starannie wykształcona, jej nauczycielami byli m.in. F. D. Kniaźnin, F. Karpiński, J.P. Norblin. W 1784 r wyszła za mąż za Fryderyka Ludwika Wurtemberg, który był siostrzeńcem króla Fryderyka II Wielkiego i bratem carycy rosyjskiej Marii Fiodorownej. Małżeństwo dość szybko zakończyło się rozwodem w październiku 1793 r, przy czym ich jedyny syn Adam Karol pozostał przy ojcu. Po rozwodzie Maria mieszkała w Warszawie, zimę spędzając w Wiedniu, a lato w Puławach, Sieniawie lub Karlsbadzie. Po III rozbiorze Polski rozpoczęła w Puławach tworzenie muzeum pamiątek narodowych. Urządzony na nowo park we wsi Pilica zyskał sławę większą niż Powązki czy Arkadia. Po powstaniu listopadowym przebywała w Galicji, od 1837 r przeniosła się do Paryża, gdzie mieszkała u brata księcia Adama Jerzego i gdzie zmarła. W latach 1806 – 1816 prowadziła w Warszawie salon literacki tzw. błękitne soboty, w 1813 r napisała powieść „Malwina czyli domyślność serca”, która uznana została za pierwszą polską powieść obyczajowo – psychologiczną. Pisała też wiersze, wspomnienia, opowiadania, opisy wypraw zagranicę. Łańcucka miniatura powstała na podstawie portretu wykonanego przez Heinricha Fugera w 1795 r. Miniatura to obraz niewielkich rozmiarów, głównie portret, choć zdarzają się też scenki rodzajowe. Nazwa pochodzi z języka łacińskiego, od słowa minus – mały. Najstarsze miniatury pojawiły się w XV w i związane są z rozwojem emalierstwa. Obok emalii na miedzi stosowano początkowo farby olejne i temperowe na blasze oraz pergaminie. W XVII w używano jako podłoża dębowych deszczułek oraz grubych płytek kości słoniowej. W następnych wiekach, po rozpowszechnieniu się miniatur, stosowano farby wodne (akwarela, gwasz), a jako podłoża cienkie płytki kości słoniowej lub masy perłowej oraz pergamin, lub karton. Omawiana miniatura jest eksponowana w Salonie Bouchera na I piętrze zamku łańcuckiego.

Bożena Rybkowska