Klisze 2 

Monotypie z cyklu „Klisze” (1980–1981) są wczesnymi pracami Tomasza Struka, artysty którego twórczość skupiona była na przywoływaniu śladów upływającego czasu. Równocześnie wykorzystywał wiele środków artystycznego wyrazu – grafikę, malarstwo, fotografię, wideo oraz instalacje. Jego prace powstawały najczęściej w seriach, w których multiplikował te same pojedyncze motywy (fragmenty zdjęć, czy odbitki-frotaże rytów skalnych) – przekształcał je i powiększał aż do momentu, kiedy pozostawało samo ziarno rastra bądź prawie pusta powierzchnia.

W „Kliszach” Struk wykorzystał fragmenty fotografii morza, na których widoczne są smugi farby pozostawione przez prowadzony swobodnym gestem gruby pędzel lub szpachlę. W efekcie utrwalony został podwójny ślad minionej chwili – moment wykonania przez artystę malarskiego gestu i moment przepływu fal na brzegu morza zachowany na zdjęciach. Motyw fal morskich był bardzo istotny i często przywoływany w realizacjach Struka, stanowiący symbol ludzkiego losu. Jak mówił, rzeczywistość zdominowana jest przez nieustanny ruch (pojawianie się i zanikanie) – podział na teraźniejszość i przeszłość ulega zatarciu. Gest, niemniej ważny element prac Struka (w czym bliski jest nurtowi action painting czy sztuce procesualnej) jest zaznaczeniem obecności artysty – jego śladem, pismem na partyturze grafiki. Dzięki niemu powstawał palimpsest, wielowarstwowy tekst rekonstruujący pomosty pomiędzy odległymi wydarzeniami w czasie i przestrzeni. Dla Tomasza Struka forma obrazu nie była przedstawieniem, ale odkrywaniem, odsłanianiem pamięci.

Marlena Chybowska-Butler