Oświęcim – wersja niepublikowana (I)

Rysunek ukazujący ogrodzenie i wieże strażnicze obozu Auschwitz, zza których widoczny jest dym wydobywający się z krematorium. To niepublikowana ilustracja do wiersza „Oświęcim” Władysława Broniewskiego. Podmiot liryczny wiersza mówi o swojej żonie, która zginęła w Auschwitz i została tam spalona: „Ja chcę wdychać warszawskie powietrze, w tym powietrzu jest moja żona, puszczona z dymem po wietrze. Powietrze – to ona. Jest takie miasteczko Oświęcim, było tam krematorium, a teraz święte i święci latają stamtąd ponad historią [...]”. Broniewski tuż po wojnie sądził, że jego żona została zamordowana w Auschwitz. Wersja rysunku, która została wykorzystana w tomie „Ręka umarłej”, znajduje się w książce na stronie 78, pod wierszem. Ostateczna wersja ilustracji różni się od niniejszej kilkoma elementami, z których najważniejsze to: mniejsza ilość dymu (jedynie stróżka) i kreskowania poziome w całej kompozycji. Dym, ujęcie perspektywiczne i silna geometryzacja przestrzeni obozu, podkreślająca jego dehumanizację, są lejtmotywem całego projektu.

Przemysław Kaniecki