Deesis

Zaczerpnięte z języka greckiego określenie Deesis oznacza błagalną wstawienniczą modlitwę zanoszoną do Boga. Obrazowanie tego tematu rozwinęło się pod wpływem wczesnochrześcijańskich tekstów liturgicznych. Należą do nich między innymi dziękczynna modlitwa eucharystyczna i modlitwy błagalne, w których Kościół ucieka się do orędownictwa Bogurodzicy, Jana Chrzciciela, aniołów, apostołów, męczenników, świętych. Ikonografia Deisis jest znana od VI-VII w. Rozwinęła się ona w kilku wariantach, a po okresie obrazoburstwa, gdy zaprzestano zwalczać kult ikon w Bizancjum, rozpowszechniła się na całym obszarze wschodniego chrześcijaństwa. W podstawowym wariancie oprócz centralnie umieszczonej postaci Chrystusa, występują: po prawicy Bogurodzica, po lewicy Jan Chrzciciel – najwięksi orędownicy ludzkości, jak na prezentowanej ikonie. Tego typu obrazy na terenach Carstwa Rosyjskiego spopularyzowane zostały przez staroobrzędowców, którzy w połowie XVII w nie przyjęli reformy liturgicznej moskiewskiego patriarchy Nikona. Jest to odlana z mosiądzu trójdzielna składana ikona (tryptyk, składnia) z wizerunkiem Deesis w podstawowym wariancie. Umieszczony na zewnętrznej stronie lewego skrzydła (widoczny na licu zamkniętej składni) Krzyż Golgocki z narzędziami męki Chrystusa, ukazany na tle Jerozolimy, uzupełnia program ikonograficzny przedstawienia.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967