Św. Jan Chrzciciel

Obraz spełnia wszystkie wymogi francuskiego akademizmu. Prezentuje intelektualny charakter twórczości artystycznej zarówno pod względem treściowym (temat historyczny) jak i formalnym (podporządkowanie wzorom antycznym i opanowanie warsztatu ze starannym wykończeniem dzieła). Artysta poruszający się w stosunkowo ciasnych ramach ogólnie przyjętej konwencji nie wykazuje się wyobraźnią, czy nowatorstwem rozwiązań. Skupia się natomiast - jak starożytni - na pięknie ludzkiego ciała.

Akt mężczyzny wkomponowany jest w tło, które stanowią skały i otwarta przestrzeń wieczornego nieba. Przedstawiony zgodnie z zasadą klasycznego kontrapostu. Oparty na skale model twardo wspiera się prawą nogą na ziemi (i to na niej spoczywa cały ciężar ciała), podczas gdy lewa mocniej zgięta w kolanie utrzymuje na swoim miejscu opasującą biodro żółto-brunatną chustę. Prawa ręka z wyciągniętym wskazującym palcem uniesiona do góry, a lewa przytrzymuje laskę zakończoną krzyżem z czerwoną wstążką.

Święty Jan Chrzciciel przez chrześcijan jest uznawany za ostatniego biblijnego proroka przed nadejściem Chrystusa. Już jako młodzieniec (rezygnując z drogi kapłańskiej) rozpoczął życie ascety na Pustyni Judzkiej, gdzie prawdopodobnie zetknął się z esseńczykami. Na pustyni został powołany na proroka, a jego głównym zadaniem stało się wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie gruntu mentalnego pod publiczną służbę Mesjasza. Głosił potrzebę nawrócenia i odnowy duchowej oraz zapowiadał przyjście Chrystusa. Z jego też ust podczas chrztu Chrystusa w Jordanie po raz pierwszy pada potwierdzenie, że Jezus jest Zbawicielem. Sam Jezus wystawił Janowi świadectwo, jakiego żaden inny człowiek z Jego ust nie otrzymał: „On jest tym, o którym napisano: Oto ja posyłam mego wysłańca przed Tobą, aby Ci przygotował drogę. Zaprawdę powiadam wam: Między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela" (Mt 11, 7-11; Łk 7, 24-27).

Na obrazie wilanowskim św. Jan wskazuje na niebo, kierując uwagę patrzących na sprawy duchowe. W bardzo podobnym ujęciu przedstawiano Chrystusa Zmartwychwstałego, prezentuje on jednak wówczas rany.

Prawdopodobnie ze zbiorów roskich, wg zapisu Benedykta Tyszkiewica z września 1950.

Dominika Walawender-Musz