Plan twierdzy Głowa Gdańska usytuowanej w delcie Wisły

Plan twierdzy Głowa Gdańska, usytuowanej na Żuławach, w miejscu rozwidlenia Wisły na Wisłę Gdańską i Szkarpawę; o orientacji południowo-wschodniej. Pochodzi z opublikowanego w 1696 roku w Norymberdze dzieła Samuela Pufendorffa (1632-1694) De Rebus a Carolo Gustavo ... gestis commentariorum libri septem, opowiadającego o czynach militarnych władcy Szwecji, Karola X Gustawa Wazy.

Twierdza ta została zajęta przez armię szwedzką w pierwszej połowie 1656 roku i w czasie „Potopu” pełniła ważną funkcję strategiczną. Była miejscem kontroli handlu nadwiślańskiego i stanowiła bazę wypadową w walkach z Gdańskiem. Szwedzi po zdobyciu Gdańskiej Głowy rozbudowali znacznie jej umocnienia i obsadzili w niej silną załogę, dowodzoną przez gen. Mikołaja Dankwarta Lillienströma. Władze Gdańska w latach 1656–1657, wespół z wojskami królewskimi, podejmowały akcje militarne mające na celu odbicie z rąk okupanta twierdzy, jednakże były one bezskuteczne. Dopiero skoncentrowany atak wojsk sprzymierzonych (oddziały gdańskie, wojska cesarskie i koronne) doprowadził do poddania się załogi szwedzkiej w Głowie Gdańskiej 22 grudnia 1659 roku. Szczegółowy opis jej oblężenia i zdobycia podaje Peter Voget w dziele Vahrhaftiger und gründlicher Bericht von Belagerung und Eroberung der Haupt-Schantze, Danzig 1661 oraz Reinhold Curicke w pracy Der Stadt Danzig historische Beschreibung, Amsterdam und Dantzigk 1687.

Rycina ukazuje sytuację z drugiej połowy 1659 roku, z okresu poprzedzającego kapitulację Szwedów w tym rejonie. Przedstawia topografię twierdzy zbudowanej w trójkącie pomiędzy dwoma ramionami Wisły i jej wodno-ziemne umocnienia obronne typu holenderskiego.

Dla uczczenia zwycięstwa nad Szwedami i ich wyparcia z Gdańskiej Głowy, Rada Gdańska, przy znacznym współudziale obywateli Gdańska, wybiła srebrny medal okolicznościowy według projektu Jana Höhna mł.

dr Justyna Lijka