Uliczka w miasteczku

W zbiorze projektów scenograficznych Pacanowskiego z lat 1949–1951 wykonanych dla sceny żydowskiej znajduje się 26 rysunków i akwarel (MPOLIN-M1141-MPOLIN-M1166). Państwowy Teatr Żydowski z siedzibą w Łodzi powstał w listopadzie 1949 r. z połączenia dwóch scen: Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego z siedzibą we Wrocławiu i Łódzkiego Teatru Żydowskiego. Dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru została Ida Kamińska. Mimo formalnego połączenia utrzymano dwa autonomiczne zespoły artystyczne w obu miastach. Teatr w Łodzi dzielił scenę z Teatrem Nowym przy ul. Więckowskiego 15. W roku 1955 Teatr przeniesiono do Warszawy, gdzie działa do dziś jako Państwowy Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich (zob. http://www.teatr-zydowski.art.pl/teatr/historia, dostęp 8.11.2021).

Bolesław (Beniamin) Pacanowski projektował scenografię zarówno dla Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu, np. do spektaklu „Hamans mapole” [Klęska Hamana] Chaima Slovesa w reż. Icchaka Grudberga-Turkowa (premiera 7 grudnia 1949), jak i dla Państwowego Teatru Żydowskiego w Łodzi (zob. https://encyklopediateatru.pl//osoby/53479/bencjan-pacanowski, dostęp 8.11.2021). Można sądzić, że większość projektów powstała dla łódzkich przedstawień. Pacanowski, wspólnie z Aleksandrem Bogenem, stworzył scenografię do spektaklu złożonego z trzech jednoaktówek Szolem Alejchema „Jakenhuz. Ojlem habo, Mensz” [Wieczór Szołem Alejchemowski] w reż. Idy Kamińskiej (premiera 4 marca 1950). Natomiast do kompozycji scenicznej wg. tekstów Icchoka Lejba Pereca „Amol iz gewen” [Ongiś było] w reż. Natana Meislera scenografię przygotował samodzielnie (premiera 24 listopada 1951) (zob. „Almanach sceny polskiej 1949/50” i „Almanach sceny polskiej 1950/51”).

Dominujący w projektach realizm, wierne oddanie szczegółów wnętrz i kształtów przedmiotów wskazuje nie tylko na artystyczny gust samego Pacanowskiego, ale jest także wyrazem obowiązującej w latach 1949–1956 w plastyce, literaturze i teatrze doktryny socrealizmu.

Renata Piątkowska