Czara - Krateriskos (zuppiera) w stylu Gnathia

Krateriskos z kolekcji wilanowskiej jest ciekawym przykładem naczynia należącego do tzw. Grupy Aleksandryjskiej. Należy do niej ceramika o podobnej dekoracji, produkowana w Apulii (na terenie dzisiejszych Włoch), ale odnaleziona podczas wykopalisk w północnym Egipcie, dokąd była najprawdopodobniej importowana. Tak zdobione naczynia – pokryte czarnym firnisem i ozdobione dekoracją białą, czerwoną i żółtą - powstawały głównie w II. połowie IV i na początku III wieku p.n.e.

To wyjątkowe naczynie dotrwało do naszych czasów w całości, choć część jego brzegu została zniszczona, a firnis, którym pokryto jego powierzchnię w wielu miejscach jest przetarty. Formę krateriskosu urozmaicają kanelury (pionowe rowki) na jego brzuścu, a także dekoracja malowana – biały gołąbek zwrócony w lewo i dwie gałązki bluszczu z owocami.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim, doklejono uchwyty i dodano kanelury. Po przeschnięciu część powierzchni pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu. Najpierw naczynia wypalano w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.