Maska do tańca wiatru

Tukúna (Tikúna) to rdzenni mieszkańcy lasów tropikalnych stanu Amazonas w północno–zachodniej Brazylii, którzy włókna roślinne pozyskiwane z wewnętrznej warstwy kory drzew i krzewów, powszechnie określane jako tapa, nazywają tururý. Przygotowywane z niego maski wykonywane są przez mężczyzn. Po pozyskaniu materiału roślinnego zmiękczają go w procesie wielokrotnego moczenia, tłuczenia i suszenia. Odpowiednio przygotowaną tapę bogato dekorują. Ciemne kontury naszkicowane węglem drzewnym wypełniają różnymi naturalnymi barwnikami roślinnymi: żółtym, zielonym, czerwonym, brązowym, czarnym. Obok malunków przedstawiających zwierzęta, sceny i postaci z kosmologii Tukúna pojawiają się wizerunki samolotów, samochodów i statków. Zaprezentowana maska przedstawia mãe de vento – matkę wiatru, tradycyjny motyw sił natury. Symbolizuje duchy, które w trakcie obrzędów inicjacyjnych dziewczynek miały chronić główną bohaterkę święta. Wiatr w wierzeniach Tukúna uważany jest również za siłę, która rozsiewa pochodzące od słońca choroby. 

Inicjacji u Tukúna poddawana jest dziewczynka po pierwszej menstruacji – jest to zarazem rytuał wejścia w dorosłość oraz ceremonia płodności. Przed obrzędem rodzina dziewczynki szykuje prawdziwą ucztę. Ogromna ilość wędzonego mięsa i ryb, placków z manioku, bananów, leśnych owoców oraz chichy (sfermentowanego napoju z kukurydzy) czeka na gości. Kilkudziesięciu tancerzy przywdziewa zakrywające całe ciała stroje symbolizujące duchy i tańczą z poddawaną inicjacji dziewczynką. Tukúna wierzą, że taniec z duchami zaopatrzy ją w zdolność skutecznego radzenia sobie z niebezpieczeństwami dorosłego życia. Po obrzędzie maski wykonane z tururý służą jako maty do spania.

Prezentowaną maskę pozyskała Ewa Prądzyńska - etnolożka, kustoszka i kierowniczka Działu Kultur Pozaeuropejskich MNS, w trakcie badań terenowych prowadzonych w Wenezueli i Brazylii w 2001 roku.

Katarzyna Findlik-Gawron