Sobieski Aleksander Benedykt (1677-1714) - portret

Portret Aleksandra Benedykta Sobieskiego prezentuje paryski szyk: ukazany w wysokiej peruce opadającej na ramiona, z koronkowym żabotem pod szyją. Lśniąca zbroja wraz z przerzuconym przez prawe ramię różowym płaszczem jest standardowym elementem portretu reprezentacyjnego. Na pozycję w hierarchii społecznej wskazuje niebieska wstęga z przypiętą gwiazdą Orderu Ducha Świętego. Lewą ręką strojną w brązową rękawiczkę zgrabnie wspiera na biodrze. Obraz wykonany z dużą dbałością o szczegóły, wykończony małym pędzelkiem udatnie charakteryzującym różnorodność materii. Dobrym rozwiązaniem okazało się zastosowanie światła rozproszonego, które pozwala na równomierne dowartościowanie każdego elementu. Autor skupił się na utrwaleniu podobieństwa, takie zagadnienia jak kolor zostawiając przypadkowi. Uwagę zwraca widoczny, a po bliższym przyjrzeniu się uderzający, brak spójności między przedstawieniem twarzy a reszty sylwetki. Być może oglądamy efekt współpracy dwóch autorów? Styl i charakter przedstawienia determinuje styl znanego malarza portrecisty, Hyacinthe’a Rigaud’a, który w 1696 r. osiadł i rozpoczął intensywna działalność w Paryżu.

Portret (wraz z bliźniaczym konterfektem Konstantego Władysława, Wil. 5931) powstał najpewniej podczas wizyty królewiczów we Francji w 1696 r., kilka miesięcy po śmierci ich ojca. Pobyt trwał ponad pół roku, w którym to czasie podjęto szereg zabiegów dyplomatycznych, mających podnieść znaczenie młodych Sobieskich na arenie politycznej Europy. Był to swego rodzaju element kampanii w walce o tron Rzeczypospolitej. Bracia mieli okazję zaprezentować się samemu najjaśniejszemu królowi Francji, Ludwikowi XIV, nie obyło się jednak bez trudności związanych z etykietą i specyfiką reguł przyjmowania u dworu potomków władcy elekcyjnego, a więc nie będących książętami krwi. Z obawy przed konfuzją bracia nie odebrali przyznanego im wówczas przez króla odznaczenia – Orderu św. Ducha. Uroczysty odbiór dokonał się w 1700 r. w rzymskim kościele San Luigi dei Fransesci. Prezentowany portret powstał zapewne dla uczczenia tegoż właśnie faktu.

Dominika Walawender-Musz (na podstawie badań Marty Gołąbek).