Pamiątki Jakóba Sobla Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Jakób (Jakob) Sobel (1902-1990) był przedsiębiorcą mieszkającym w Stryju, mieście oddalonym o około 70 km od Lwowa Przed wojną pracował jako spedytor, przewożąc towary wozem zaprzęgniętym w konia, co w tamtych czasach pozwalało na zapewnienie rodzinie wygodnego życia. W 1932 r. ożenił się z Edą, z domu Wang (1905-1965). Jeszcze przed okupacją małżeństwo doczekało się dwóch synów, z których pierwszy urodził się w 1934, drugi w 1939 r.
Już 22 września 1939 r. Stryj został zajęty przez Armię Czerwoną. Nowe władze zlikwidowały organizacje żydowskie, a ważniejszych członków gminy żydowskiej aresztowano lub deportowano. Dnia 2 lipca 1941 r. do miasta wkroczyły wojska niemieckie . Getto w Stryju otwarto 1 grudnia 1942 r. Do tego czasu część mieszkających w mieście Żydów była przymusowo zatrudniona w niemieckich koszarach wojskowych (niem. Heeresbaracken werke) do pracy na rzecz Wehrmachtu. Do tej grupy należał również Jakób Sobel. Robotnicy sypiali w swoich domach, codziennie rano stawiając się do pracy w koszarach, jako darmowa siła robocza.
Przed przeniesieniem wszystkich Żydów do getta polska sąsiadka zorganizowała rodzinie Soblów kryjówkę. Pomoc wynikała z wdzięczności za wcześniejsze wsparcie materialne, którego udzielił jej Jakób. Kobieta ukryła pięć osób dorosłych (Jakóba z żoną, jego siostrę z mężem oraz jego teściową) wraz ze starszym synkiem Soblów w jednoizbowym mieszkaniu jej brata – kolejarza nazwiskiem Kozdrowicz. Ponieważ młodszy syn miał wówczas zaledwie kilka miesięcy i jego płacz mógłby zdradzić miejsce kryjówki rodziny, dziecko umieszczono w innym domu. Mężczyzna, który zobowiązał się ukryć chłopca otrzymał od Soblów 300 dolarów.
W sierpniu 1944 r. miasto zostało „wyzwolone” przez Armię Czerwoną. Kiedy rodzina Soblów wyszła z ukrycia okazało się, że mimo wynagrodzenia opiekun młodszego synka nie dotrzymał słowa i pozbył się dziecka. Sam Jakób został aresztowany przez NKWD jako kapitalista. Jeden z pilnujących go strażników (również Żyd) umożliwił mu jednak ucieczkę z więzienia. Na początku Sobel udał się z rodziną do Przemyśla, następnie do Krakowa, gdzie objął stanowisko kierownika przedsiębiorstwa MHD (Miejskiego Handlu Detalicznego). W 1956 r., pod wpływem utrzymujących się nastrojów antysemickich w Polsce, Sobelowie zdecydowali się na emigrację do Wiednia. Pamiątki zostały przekazane do muzeum przez córkę Jakóba i Edy Soblów, Felicję Shop, która urodziła się, kiedy rodzinna mieszkała w Krakowie.

Marta Frączkiewicz