Pamiątki rodzin Zajczyków i Hochsingerów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Losy zakorzenionych w Warszawie rodzin Zajczyków i Hochsingerów splotły się kiedy Natalia Hochsinger poślubiła Szymona Zajczyka. Nie znamy daty ich ślubu (wiemy, że byli już małżeństwem w roku 1936), 28 maja 1939 r. urodziła się ich córka Zofia. To właśnie ona, mieszkająca w Izraelu Yael (Zofia) Rosner przekazała do muzeum POLIN cenne dokumenty, listy i zdjęcia związane z rodziną ojca i matki (w tym zespół listów z lat 1936-1950 pisanych przez Natalię do mieszkającej w Palestynie siostry Anny Zimmermann). Przed wybuchem II wojny światowej Natalia Zajczyk (1901–1950) była nauczycielką, w getcie warszawskim pracowała w prowadzącej tajne nauczanie szkole podstawowej Miry Szolcowej (Archiwum ŻIH, Relacje. Zeznania ocalałych Żydów, sygn. 301/5562).
Szymon Zajczyk (1900–1944), historyk sztuki, znakomity fotograf, autor prac poświęconych architekturze synagog był przed wojną współpracownikiem Zakładu Architektury Polskiej na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, natomiast w Centralnym Biurze Inwentaryzacji Zabytków prowadził rejestracje fotograficzne i opisowe synagog. Kolega Zajczyka, po wojnie wybitny historyk Stanisław Herbst, wspominał: „Wszyscy cenili w nim najlepszego znawcę architektury i rzeźby żydowskiej, doskonałego fotografika, skrupulatnego pożeracza archiwów” (S. Herbst, „Wspomnienie o Szymonie Zajczyku”, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1962, nr 43–44, s. 60).
W listopadzie 1940 r. Zajczykowie z roczną córeczką Zosią, rodzicami Szymona oraz rodzeństwem Natalii zamknięci zostali w warszawskim getcie. W getcie zmarli rodzice Szymona, większość członków rodziny Hochsingerów zginęła w Treblince w 1942 r. Natalia z córką, jej brat Józef z żoną oraz prawdopodobnie ich siostra Sabina z synami Hipolitem i Mieczysławem szukali ratunku po tzw. „stronie aryjskiej” (o śmierci Mieczysława Breslera zob. Radecznica – Kurkowe Dołki | Zapomniane, dostęp 10.11. 2021).
Z tych czasów trudnego i pełnego zagrożeń życia „na aryjskich papierach” pochodzi kenkarta Natalii wydana na nazwisko Haliny Kowalczyk. 27 maja 1944 r. Zajczyk został zadenuncjowany i wkrótce zamordowany. Zofia i Natalia oraz Józef i jego żona przeżyli wojnę. Ich powojenne losy opowiadają listy i zdjęcia z rodzinnego archiwum.

Renata Piątkowska