Pomeraniae Ducatuū Tabula Exacta | Księstwa Pomorskiego mapa akuratna

XVIII wiek stał się dla Szczecina okresem poważnych zmian politycznych, gospodarczych oraz przestrzennych. Miasto, oficjalnie przejęte przez Prusy w 1720 roku zaczęło przeobrażać się w potężną twierdzę. Równocześnie zaistniała potrzeba tworzenia map szczecińskiej aglomeracji oraz terenów Pomorza, umieszczanych nierzadko w obszerniejszych kronikach, czy atlasach.

Z upamiętnieniem przejęcia Pomorza Szwedzkiego przez Prusy związany jest miedzioryt autorstwa Johanna Wilhelma Michaelisa (1677-1736), wydany około 1720 roku i przedstawiający dokładną, jak głosi tytuł, mapę Księstwa Pomorskiego wraz z widokami ośmiu miast w dekoracyjnej bordiurze. Był on przeznaczony do kroniki traktującej głównie o historii kościoła pomorskiego, tworzonej latami i aż do końca życia przez Günthera Heilera (1645-1707), luterańskiego teologa, piastującego od 1688 roku stanowisko superintendenta Pomorza Tylnego i księstwa kamieńskiego, należących do Królestwa Prus. 22 ilustracje oraz mapę do tej publikacji wykonał Michaelis - niemiecki rytownik przybyły w 1707 roku do Stargardu, gdzie pracował i mieszkał aż do śmierci, a jego szczątki pochowane zostały w stargardzkim kościele św. Ducha. Wykonana przez niego mapa była jedynym dziełem kartograficznym powstałym na Pomorzu, które miało być wydane w publikacji Heilera. Choć rękopis był dziełem kompletnym, to jednak trzytomowej kroniki Pomorza nigdy nie wydrukowano, a mapa Michaelisa ukazała się po latach jako niezależne dzieło.

XVIII-wieczni rytownicy, tworząc mapy nierzadko bazowali na wcześniejszych pracach kartograficznych. Michaelis przy swej mapie Pomorza zaczerpnął rysunek mapy z dzieła słynnego kartografa, matematyka i teologa niemieckiego Eilhardta Lubinusa, zaś widoki ośmiu miast wzorowane były na ilustracjach sławnego szwajcarskiego rytownika Matthäusa Meriana. Jednak dzieło stargardzkiego sztycharza nosi też cechy jego indywidulanej twórczości. Wzbogacone zostało wizerunkami św. Ottona oraz Jana Bugenhagena – niemieckich duchownych związanych z historią pomorskiego Kościoła, a także alegorią kartografii nad podziałkami ze skalą mapy, przedstawiającą putto trzymające geodezyjne koło miernicze i leżący obok cyrkiel, które otaczają kłosy zbóż oraz pszczoły brzęczące ponad słomianymi ulami.

Małgorzata Peszko