Vilmnitz na Rugii; Pejzaż rugijski | Vilmnitz-Ruegen

Krajobraz rugijski wprowadził do malarstwa nowoczesnego romantyk Caspar David Friedrich. Syn mydlarza z Greifswaldu, należącego wówczas do korony szwedzkiej, za sprawą studiów w Kopenhadze przyswoił sobie idee „nordyckiego renesansu”. Uwiecznianie ojczystych stron wynikało z pobudek patriotycznych, choć pojawiające się na rysunkach i obrazach elementy wspaniałej dawnej cywilizacji poddawane były zawłaszczającym mocom natury. Powstałe w pierwszej dekadzie XIX wieku widoki z megalitami, inspirowane najsłynniejszym zespołem dolmenów pod Nobbin, wskazywały właśnie na romantyczny kult przyrody jako siły boskiej i wiecznej. Działający sto lat później szczeciński malarz Max Kühn, jak wielu sobie współczesnych, z premedytacją nawiązywał do motywów z œuvre Friedricha, uważanego za klasyka sztuki pomorskiej, ale i niemieckiej, mimo antypruskiego czy antyfederacyjnego wydźwięku późniejszych prac mistrza. Znikły z nich choćby – towarzyszące wizerunkom grobowców megalitycznych – przedstawienia dębów, które po okresie napoleońskim nabrały znaczenia germańskiej trwałości, jedności i siły. Do tej idei nawiązywano znów w czasie dziewiętnastowiecznych wojen pruskich, a zwłaszcza pierwszej wojny światowej, tworząc z dębów „święte gaje” na polowych cmentarzach. Nowe znaczenia nałożyły się na umiłowanie małej ojczyzny Kühna, gdy w maju 1927 roku malował dęby w Vilmnitz na Rugii. Nieopodal tego miejsca znajduje się grobowiec megalityczny, uwieczniony przez artystę rok wcześniej. Przypominający ekspresjonistyczną scenografię kadr z drzewami należy do cyklu „patriotycznych” widoków rugijskich, które stały się własnością otwartego w 1928 roku Prowincjonalnego Muzeum Starożytności Pomorskich (Provinzialmuseum Pommerscher Altertümer).

Szymon Piotr Kubiak