Tłok pieczętny Dozoru Kościelnego Parafii Wilanów

Tłok pieczętny Dozoru Kościelnego Parafii Wilanów

W zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zachowało się przeszło czterdzieści zabytków sfragistyki, czyli pieczęci lub tłoków pieczętnych. Określenie sfragistyka pochodzi od greckiego słowa sphragis oznaczającego pieczęć (alternatywnie, od języka łacińskiego – sigillum – sygillografia) i definiuje gałąź pomocniczych nauk historycznych, której badania koncentrują się na pieczęciach – odczytywaniu ich znaczenia, a także ustalaniu okoliczności ich powstania. Historia sfragistyki sięga XIX wieku; dostrzeżono wówczas, że pieczęcie mogą stanowić wartościowy materiał źródłowy, wnoszący wiedzę w zakresie ustaleń politycznych, heraldycznych, z zakresu dyplomacji, a także innych wątków związanych z przeszłością.

Zespół pieczęci i tłoków pieczętnych zachowanych w zbiorach Muzeum pod względem czasu powstania sięga aż do XVIII wieku. Pieczęcie oraz tłoki dotyczą nie tylko dóbr wilanowskich. Zespół zawiera obiekty, które powiązać można z konkretnymi osobami – właścicielami Wilanowa w kontekście piastowanych przez nich urzędów, ale także takie, które dokumentują system administrowania dobrami i ich funkcjonowania, nie tylko wilanowskimi.

Prezentowany tłok przeznaczony służył do odbijania pieczęci tuszem. Wykonany z mosiądzu okrągły typariusz jest wklęsłoryty (to znaczy, że treść, która ma być czytelna po odbiciu wycięta jest w płaskiej powierzchni). Pieczęć posiada drewnianą, profilowaną rączkę drewniana w kształcie grzyba. W polu pieczętnym umieszczony został herb guberni warszawskiej: na tarczy francuskiej nowożytnej (nazwa określa kształt tarczy), w polu błękitnym, znajduje się snop zboża przecięty wpół pasem rzeki. Tarcza zwieńczona jest koroną cesarską, po bokach okolona gałęziami z dębowymi liśćmi, przewiązanymi wstęgą orderową. Z boku typariusza znalazł się znak wytwórcy o treści: Z. WEINKRANZ / VARSOVIE. Był to aktywny pieczętarz działający pod koniec XIX wieku w Warszawie, o czym świadczy liczna grupa zachowanych do dziś, a sygnowanych przez niego wyrobów. Weinkrantz sygnował swoje tłoki na rancie: Z. Weinkrantz lub Z. Weinkrantz Varsovie. (J. Giersz, Pieczęcie – niedoceniana i nie do końca znana działalność Mennicy Warszawskiej, w: „Biuletyn Numizmatyczny”, 2018). Pieczęć dotyczy kościoła parafialnego św. Anny w Wilanowie.

sfragistyka, sphragis, klucz wilanowski, dobra wilanowskie, typariusz, pole pieczętne, parafia św. Anny, parafia wilanowska, Janusz Giersz, Zygmunt Weinkrantz