Misa z rytem i tekstem

Misa ze stopu miedzi znaleziona podczas badań archeologicznych prowadzonych w 1994 roku w Nowym Objezierzu w gminie Moryń.

Naczynie wykonane jest z jednego płata blachy ze stopu miedzi poprzez mechaniczne rozklepywanie i formowanie kształtu. Ma wąski wywinięty na zewnątrz brzeg z zaokrągloną i lekko pogrubioną krawędzią, z dwoma otworami oraz płaskie dno, w którym widoczna jest niewielka łatka będąca świadectwem naprawy.

Na wewnętrznej powierzchni widoczne są cztery, rozmieszczone symetrycznie, owalne medaliony otoczone napisami w języku łacińskim majuskułą romańską. Wewnątrz każdego medalionu znajdują się przedstawienia figuralne. Dolne części inskrypcji są już dzisiaj nieczytelne ze względu na sposób użytkowania misy. Uszkodzona jest także jedna ze scen. Pomiędzy medalionami widoczne są męskie koronowane popiersia.

Napisy i motywy figuralne tworzą spójną całość. Są to cytaty ze średniowiecznej eklogi, rodzaju bukoliki napisanej wykwintnym językiem, której autorstwo przypisuje się Theodolusowi. W wiekach średnich tego typu utwory literackie wykorzystywane były jako podręczniki do nauki łaciny. W tym przypadku napisy i ryciny ilustrują życie i czyny mitycznego Heraklesa. Scena pierwsza przedstawia narodziny herosa, druga ukazuje uduszenie węża przez małego Herkulesa zesłane na niego przez Herę. Scena trzecia – najsłabiej czytelna – prezentuje kradzież jabłek w ogrodzie Hesperyd i zabójstwo jego strażnika, „nieusypiającego” smoka Ladona. Ostatni medalion przedstawia uprowadzenie stad bydła władcy Tartessosu Geriona – dziesiątą pracę Herkulesa.

Misa z Nowego Objezierza jest drugim naczyniem zdobionym scenami z życia greckiego herosa znanym w Europie. Pierwsze znajduje się w British Museum w Londynie. Inskrypcje natomiast są najstarszymi fragmentami eklogi Theodolusa w Polsce. Misy z inskrypcjami i scenami mitologicznymi oraz chrześcijańskimi używane były w klasztorach oraz podczas sprawowania obrzędów liturgicznych. Naczynie z Nowego Objezierza powstało najpewniej w warsztacie nadreńskim w XI–XII wieku.

Sławomir Słowiński