Wazon z kręgiem postaci

Jan Szczepkowski w latach 1892–1896 uczęszczał do Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, następnie zapisał się do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Do 1900 roku odwiedził tamtejsze pracownie Alfreda Dauna, Konstantego Laszczki i Jacka Malczewskiego. W latach 1904–1907 przebywał z kilkoma przerwami w Paryżu, zapoznając się z pracami Auguste’a Rodina i Antoine’a Bourdelle’a. Pierwszy etap twórczości, przypadający na okres 1900–1914, naznaczyły tendencje powszechne w dwóch towarzystwach – Polskiej Sztuki Stosowanej i Artystów Polskich „Sztuka”, do których Szczepkowski należał. Jednym z elementów programowych było tematyczne nawiązanie do rodzimej kultury ludowej, widoczne w gipsowej kompozycji Dziewki (1903) oraz pierwszej dużej realizacji architektonicznej – figurach chłopów zdobiących fasadę Domu Towarzystwa Rolniczego w Krakowie (1910). Bardziej uniwersalne treści przekazał rzeźbiarz w wazonie z kręgiem postaci zaprojektowanym dla wytwórni J. Niedźwiedzki i S-ka w Dębnikach, której kierownikiem działu ceramiki artystycznej Szczepkowski został jeszcze w czasie studiów. We wszystkich tych dziełach uwidoczniła się secesyjna estetyka bliska Laszczce, zaś w pracach z zakresu drobnego rzemiosła – także bezpośrednie nawiązania do wzorców francuskich. Waza o kształcie przypominającym klasyczny skyfos wyróżnia się pełnoplastyczną dekoracją w formie nagich, rodinowsko abstrahowanych kobiecych i męskich postaci, trzymających się za ręce i oplatających brzusiec zielono szkliwionego naczynia. Dwie z nich, umieszczone po przeciwległych stronach, tworzą pionowe uchwyty (imadła), odrywając korpusy od podłoża i pozostawiając na nim jakby krwawe zacieki. Sytuacja ta przypomina szaleńczy pląs na łące, słowiański korowód lub taniec starogrecki, które na Wschodzie i Zachodzie Europy fascynowały artystów od schyłku XIX wieku. W archaicznych fantazjach i rekonstrukcjach poszukiwali źródeł regeneracji nowoczesnej kultury, w której pączkowały nudyzm, wegetarianizm czy neopoganizm.

Szymon Piotr Kubiak