Pas kontuszowy

Zwyczaj noszenia pasów wykonanych z kosztownych tkanin jedwabnych, często przetykanych złotem czy srebrem (litych), przyszedł do Polski ze Wschodu. Od XVI wieku sprowadzano je z Indii, Persji i Turcji. Ich importem zajmowali się głównie Ormianie. Moda orientalna, a z czasem rodzima tradycja noszenia stroju kontuszowego przyczyniły się do powstania na terenie Rzeczypospolitej wielu wytwórni pasów, czyli persjarni. Również Ormianie inicjowali powstawanie takich manufaktur tkackich.

Największe zapotrzebowanie na pasy przypadło na okres Sejmu Wielkiego. Wówczas to Paschalis Jakubowicz, znany wcześniej jako właściciel sklepu tureckiego oferującego wyroby orientalne, założył warsztaty tkackie.

Przybył do Polski z Anatolii w latach 60. XVIII wieku. Był kupcem rzutkim i przedsiębiorczym. W 1788 roku założył pierwszy warsztat i zatrudnił w nim wielu tkaczy. Początkowo działał w Warszawie, następnie w swoich dobrach w pobliskim Lipkowie. Zapotrzebowanie na pasy kontuszowe przewyższało jego możliwości produkcyjne, toteż zamawiał towar w kraju (głównie w Krakowie) albo sprowadzał go z Lyonu. Jego pasy były sygnowane imieniem Paschalis wytkanym w czterech narożnikach głów. W 1790 roku został nobilitowany w uznaniu zasług „za pomnożenie pożytecznych rękodzieł”. Odtąd swoje wyroby zaczął sygnować inicjałami PI lub pełnym imieniem i nazwiskiem – Paschalis Jakubowicz, oraz nadanym herbem przedstawiającym baranka z chorągiewką. Tego rodzaju oznakowanie było dla kupujących gwarancją, że wyrób pochodził z renomowanego źródła i jest doskonałej jakości. Jakubowicz nie zaniechał w tym czasie importu wyrobów z Lyonu. Kiedy jakość tychże bardzo się obniżyła, właściciel wysoko cenionej persjarni, nie chcąc sygnować swoimi inicjałami słabych jakościowo tkanin, zrezygnował z nich. Lity pas kontuszowy w zbiorach lubelskich, nawiązujący dekoracją do najlepszych wzorów słuckich, jest wart uwagi i świadczy o najwyższej jakości tkanin Paschalisa Jakubowicza.

Magdalena Norkowska