Talerz z wizerunkiem konnym Jana III Sobieskiego

Majolika to rodzaj ceramiki pokrytej szkliwem z barwną dekoracją o niezwykłej różnorodności motywów. W Europie pojawiła się w XII wieku za sprawą kupców z Persji i Syrii. W XVI wieku modna stała się majolika włoska, która była dekorowana efektownymi wielobarwnymi scenami, storje. Były to kompozycje figuralne mitologiczne, rodzajowe na tle malowniczych krajobrazów. W XVIII wieku moda na majolikę minęła.

W wieku XIX książę Michał Piotr Radziwiłł postanowił odnowić tę zapomnianą technikę ceramiczną. Zaniedbany wcześniej Nieborów właściciel postanowił podźwignąć z upadku, ale i uprzemysłowić całość swoich dóbr. Na Wołyniu, w Szpanowie, założył manufakturę mebli i wytwórnię artystycznych wyrobów kowalskich. W Nieborowie, który zyskał sławę dzięki wytwórni majoliki, powstała również rzeźbiarnia, jej wyroby służyły do aranżacji pałacu.

W wytwórni ceramiki byli zatrudnieni specjaliści, lokalni rzemieślnicy i artyści, około 1884 roku pracowało tam ponad sto osób. Wśród dekoratorów znajdowali się uczniowie warszawskiej Klasy Rysunkowej prowadzonej w latach 1871–1896 przez Wojciecha Gersona, także uczennice warszawskich malarni porcelany.

Dyrektorem wytwórni ceramiki był Stanisław Thiele – syn polskiego powstańca i emigranta. Ten wybitny ceramik kształcił się we Francji i zdobywał doświadczenie w fabryce w Nevers. Czuwał nad produkcją nieborowską, jak również projektował oraz sam malował niektóre egzemplarze. Współpraca dwóch silnych osobowości, właściciela dóbr i dyrektora manufaktury, obfitowała w wiele nieporozumień i dramatycznych zwrotów. Pomimo różnorodnej produkcji ceramiki użytkowej i czysto dekoracyjnej wytwórnia przestała istnieć na początku XX wieku. Dziś nieliczne przykłady zgromadzone w muzeach to cenne zbiory tych wyjątkowych wyrobów w historii polskiej ceramiki.

Niewielki półmisek z kolekcji lubelskiej przedstawia apoteozę Jana III Sobieskiego. Szkicowo ujęta scena jest okolona pełnoplastyczną bordiurą. Króla namalowano na wspiętym koniu, a pod jego kopytami leżą lanca, sztandar i turecki turban. W tle lekko zarysowana wieża katedry w Wiedniu przypomina o największym zwycięstwie Sobieskiego.

Magdalena Norkowska