Topór kamienny

Topór kamienny odkryty w miejscowości Brzózki (niem. Althagen) trafił do zbiorów muzealnych gromadzonych w Szczecinie przez Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde) w roku 1847 lub na początku 1848. Wraz z innym, miniaturowym toporem kamiennym, Towarzystwo otrzymało go w darze od Friedricha Ferdinanda Krügera, dziedzica miejscowego majątku, który był w posiadaniu jego rodziny od lat osiemdziesiątych XVIII wieku, gdy Gottfried Krüger nabył go od pierwszego właściciela, radcy wojennego Augusta Friedricha Matthiasa. Oba znaleziska wydobyto przypadkowo podczas oczyszczania rowu na terenie posiadłości nad Zalewem Szczecińskim, zapewne w gruncie bagiennym.

W 1880 roku zabytek został zaprezentowany wśród najcenniejszych muzealiów ze szczecińskiej kolekcji starożytności pomorskich na prestiżowej wystawie znalezisk archeologicznych i antropologicznych z terenu Niemiec, otwartej w czasie XI Zjazdu Walnego Niemieckiego Towarzystwa Antropologicznego w Berlinie. W katalogu towarzyszącym tej ekspozycji figuruje jako topór amazonek. Tak wówczas określano topory o obu końcach rozszerzonych symetrycznie w górę i dół. Nazwa ta nawiązywała do znanych z przekazów antycznych i mitologii greckiej Amazonek, kobiet-wojowniczek, które używały toporów o dwóch ostrzach w walce, a jednocześnie uważały je za symbole władzy.

Uważa się, że forma neolitycznych toporów obosiecznych powstała w wyniku ewolucji buław kamiennych, bądź jest naśladownictwem najstarszych labrysów miedzianych. Powszechnie uznaje się je za topory bojowe, a także przedmioty o charakterze prestiżowym. Różne ich odmiany były rozpowszechnione w kulturze pucharów lejkowatych w północnych Niemczech i południowej Skandynawii, w okresie, gdy powstawały tam tzw. groby korytarzowe, należące do młodszych konstrukcji megalitycznych. Na Pomorzu Zachodnim pojawiły się zapewne w efekcie kontaktów z obszarem nordyjskim w ostatnich stuleciach III i II tysiącleciu BC.

Krzysztof Kowalski