Topór kamienny

Topór kamienny znaleziony w okolicach Jasienicy (niem. Jasenitz) został przekazany do szczecińskiej kolekcji starożytności pomorskich w 1877 roku. Ofiarował go ówczesny nadleśniczy Sotzmann z Tanowa, członek Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde), wraz z dwoma innymi znaleziskami odkrytymi w trakcie robót ziemnych na terenach leśnych: toporem kamiennym z rejonu Tanowa oraz siekierą krzemienną z lasu pod Jasienicą. Zabytek znaleziono przypadkowo, w trakcie budowy szosy ze Szczecina do Dobieszczyna, w rewirze Leśno Górne (niem. Hohen Leeser Revier) obszaru Puszczy Wkrzańskiej.

W literaturze przedmiotu topór ten jest określony jako zbliżony do jednego z wariantów środkowoneolitycznych okazów z podwójnym ostrzem, opisanych w publikacji z 1918 roku przez szwedzkiego archeologa Nilsa Åberga, który opracował północno-środkowoeuropejskie znaleziska toporów bojowych związanych z kręgiem nordyckim. Jest to odmiana, w której nie występuje symetryczne rozszerzenie ostrzy, a korpus jest prosty, wyodrębniona przez polskiego badacza Konrada Jażdżewskiego w wydanej w 1936 roku monografii kultury pucharów lejkowatych. Grupa ta obejmuje również wyroby, u których jedno z zakończeń jest ukształtowane na podobieństwo ostrza, ale w rzeczywistości jest zakończone tępo i tworzy wydłużony, smukły obuch. Tak właśnie jest uformowany egzemplarz znaleziony w okolicach Jasienicy. Od typu z podwójnym ostrzem różni go natomiast asymetryczne ukształtowanie w widoku bocznym. W tym przypadku nie mamy pewności, czy jest to krótki, atypowy topór z podwójnym ostrzem, charakterystyczny dla kultury pucharów lejkowatych, czy też okaz z przewężonym obuchem, którego korpus uległ silnemu skróceniu w wyniku odnawiania ostrza w następstwie jego zużycia, zbliżony do asymetrycznych toporów bojowych późnoneolitycznej kultury ceramiki sznurowej.

Krzysztof Kowalski