Kaplica na zamku

Utwór został opublikowany w tomie Stare kamienie, później zaś w Poemacie o mieście Lublinie, będącym lirycznym opisem nocnej wędrówki lubelskimi ulicami. Ważnym miejscem na szlaku poetyckiej peregrynacji jest zamek oraz zamkowa kaplica Trójcy Świętej, o której Józef Czechowicz pisze: „[…] skarbiec to i serce Lublina, miasta Jagiellońskiego”.

Zdaniem poety zamkowa kaplica jest „jednym z najpiękniejszych w Polsce zabytków”. Poświęcił jej Czechowicz odrębny tekst – Kościół na Zamku w Lublinie, który został opublikowany w „Przeglądzie Lubelsko-Kresowym” w 1925 roku (nr 4). W artykule autor zwraca uwagę na „pustkę ołtarzy”, „przedziwne opuszczenie kościoła, do którego rzadko, kto zagląda”. Stwierdza: „Słyniemy przecież z tego, że nie wiemy, jakie skarby są w naszym posiadaniu”.

Lubelską świątynię przypomina Czechowicz w innym jeszcze miejscu. W szkicu literackim Wyobraźnia stwarzająca opisuje fresk znajdujący się na zachodniej ścianie nawy kaplicy Trójcy Świętej. Według opisu poety widoczny jest na nim „anioł z rozwianymi skrzydłami u bark, lwiogrzywy i silny”, który „zwraca głowę ku klęczącej przy nim kobiecie”. Czechowicz pisze: „Ona drobna, o słodkim profilu, unosi w dłoniach duży dzban. Klęczy – ale na czym? Jestże to sfałdowana w antropomorficzne kształty szata anioła? Czy może obłok, zwrócony smutnym, przerażającym obliczem ludzkim ku dołowi, a w stronę prawą łbami ryb potwornych? Czy owo dziwaczne rozwichrzenie linij, ta aluzja do kształtu, nie zaś sam kształt, wyobraża legendarnego Lewiatana?”. W istocie fascynujące Czechowicza „niepokojące dzieło” przedstawia nie kobietę, lecz Habakuka, który – podtrzymywany opiekuńczo przez anioła – unosi się, niosąc pożywienie Danielowi uwięzionemu w lwiej jamie. Autor w swoim szkicu przywołuje nie tylko niezwykłą scenę z lubelskiej kaplicy, lecz również obrazy namalowane przez artystów, którzy kształtowali jego malarską wyobraźnię: Hieronima Boscha i Piotra Breughela. Jednak zdaniem Czechowicza „najbardziej tajemniczy, najbardziej kreacyjny jest fresk lubelski, gdzie wyobraźnia stwarzająca odrealniła kształt do tego stopnia, że przestał być jednoznaczny”.