Ryngraf z Matką Boską Ostrobramską

Znany od średniowiecza ryngraf do połowy XV wieku stanowił dolną część hełmu rycerskiego, osłaniając obojczyk i część torsu. Wraz z zanikiem zbroi funkcjonował oddzielnie, zmniejszając swoje rozmiary i tracąc znaczenie ochronne, a w XVIII wieku zrezygnowano z metalowego kołnierza i zaczęto zawieszać go na łańcuszku. Pozostał jednak formą wojskowej odznaki. Za panowania króla Augusta III (1696–1763) polscy oficerowie nosili jednolite ryngrafy z Orłem, a litewscy z Pogonią. Niektóre szczególnie religijne ugrupowania wojskowe, na ryngrafach umieszczały przedstawienia maryjne analogicznie do wcześniejszych tego rodzaju wizerunków spotykanych na kirysach. Z czasem ryngraf przybrał bardziej patriotyczno-religijny charakter, przez co około roku 1790 ze względów politycznych przestał być oficjalną odznaką wojsk polskich, powracając dopiero w okresie Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego, a szczególną popularność zyskując w okresie międzywojennym. W powojennej Polsce całkowicie zniknął z wojska, choć jego znaczenie dewocyjne utrzymało się do dziś.

Wizerunek Matki Boskiej z ryngrafu jest wzorowany na XVII-wiecznym obrazie z kaplicy Ostrobramskiej w Wilnie. Kult tego wizerunku stał się popularny dzięki inwokacji do „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza (1798–1855). Wileńska Matka Boska stała się wówczas nie tylko bohaterką licznych utworów literackich, ale też patronką polskich wygnańców.

Twórcą prezentowanego ryngrafu jest Wiktor Gontarczyk (1882–1948), absolwent warszawskiej Szkoły Rzemiosł im. Ks. Konarskiego i uczestnik kursów rysunku Wojciecha Gersona. Zajmował się rzemiosłem artystycznym specjalizując się w metalach kolorowych, tworząc w szczególności odznaki wojskowe, medale i ryngrafy.

Paula Sendra