Flet obrzędowy

Prezentowany flet obrzędowy wykonano z kawałka bambusa otwartego po stronie służącej do zadęcia i zamkniętego naturalnym kolankiem po stronie przeciwnej, gdzie znajduje się wyrzeźbiona w pozycji klęczącej figura kobiety-przodka z ptakiem na głowie. Wzory widoczne na powierzchni powstały przez zeskrobanie wierzchniej warstwy świeżego bambusa, w które wtarto roślinne barwniki. Po ich wyschnięciu pozostał kolor brązowy, odróżniający się od części niepofarbowanych. Flety i wykonywana na nich muzyka dawniej były silnie związane ze światem nadprzyrodzonym, płodnością oraz rytuałami inicjacyjnymi. Uważano je za potężne przedmioty magiczne przepełnione mocą. Służyły do naśladowania głosów duchów-przodków. Zawijano je w maty i przechowywano w świątyniach zwanych Domami Duchów, niedostępnych dla kobiet i osób niewtajemniczonych. Dźwięk fletu był sygnałem ostrzegawczym przed duchami, które wzywano z okazji rytuału inicjacji młodych mężczyzn. Nakazywał ukrycie się wszystkim tym, którzy nie mogli być świadkami obrzędu. Na Nowej Gwinei każdy młody mężczyzna musiał poddać się inicjacji. W zależności od regionu rytuał ten różnił się formą i stopniem surowości prób. W wioskach Iatmuli i Sawosów inicjacja, często poprzedzona długotrwałym postem adeptów, odbywała się wewnątrz Domu Duchów. Jej kulminacją był zabieg nacinania skóry we wzór krokodylej łuski. Chłopiec zasiadał na stołku symbolizującym Praojca wspólnoty. To przodek Praojca decydował, czy chłopiec przeszedł próbę bólu i czy dołączy do grona wtajemniczonych mężczyzn. Podczas inicjacji zdarzyły się przypadki śmierci. Aby uczcić zmarłych chłopców wykonywano symbolizujące ich dusze ażurowe tarcze malu z wizerunkami twarzy ludzkiej w otoczeniu ptaków, które były przechowywane w Domach Duchów.

Katarzyna Findlik-Gawron