Lalka teatralna Ton Ba (opiekunka/patronka żeńskiej części Kamalen Ton)

Lalka teatralna (marionnette) jest mocowana do stelaża okrytego tkaninami, pod którym ukrywa się lalkarz-animator, często trzymający w dłoniach wyrzeźbione drewniane ręce. Jest elementem tradycji teatralnej Sogo bò występującej w regionie Ségou, w południowo centralnej części Republiki Mali. Przedstawia Ton Ba, opiekunkę kobiet wchodzących w skład stowarzyszenia młodych Kamalen Ton.

Kamalen Ton odpowiedzialne za przygotowanie przedstawień teatralnych Sogo bò skupiają w swoich szeregach wszystkich młodych mieszkańców wioski lub dzielnicy, kobiety i mężczyzn. Kobietom przewodzi mùso ton-tigi („kobieta-szefowa ton”), która jest niejako rzeczniczką kobiecych interesów. Jej rola polega głównie na pośredniczeniu w kontaktach między kobiecymi a męskimi grupami ton. Mùso ton-tigi jest wybierana według reguł starszeństwa, ale bierze się też pod uwagę cechy przywódcze, zdolności skutecznego rozwiązywania sporów oraz umiejętność nakłaniania ludzi do wspólnej pracy. Ciężar przygotowywania przedstawień spada głównie na mężczyzn, to oni zamawiają lalki, stroje, ustalają repertuar, oni też odgrywają wszystkie role i animują lalki. Kobiety są odpowiedzialne za chór, który towarzyszy przedstawieniom, przygotowują i porządkują plac wioskowy przed występami oraz dbają o posiłki dla wszystkich członków zaangażowanych w działania teatralne. Wspólna praca kobiet i mężczyzn zrzeszonych w Kamalen Ton nie ogranicza się do działalności rozrywkowej. Podejmują też razem wiele prac zarobkowych, a dzięki uzyskanym pieniądzom udzielają wsparcia najsłabszym członkom społeczności – chorym, samotnym osobom starszym i wdowom. Uczestniczą też nieodpłatnie w pracach na rzecz wspólnoty wiejskiej, przy budowie dróg, mostów, szkół, studni itp.

Lalka Ton Ba występuje w parze z Ton Fa (MNS/AF/6111). Tańcząc razem wychwalają wspólną pracę kobiet i mężczyzn oraz podkreślają harmonię społeczną.

Dar Oleńki Darkowskiej-Nidzgorskiej i Denisa Nidzgorskiego-Gordiera.

Ewa Prądzyńska