Rybak Bozo

Lalka teatralna (marionnette) mocowana do stelaża okrytego tkaninami, pod którymi ukrywa się tancerz-animator jest elementem tradycji teatralnej Sogo bò. Wyobraża rybaka Bozo, przedstawiciela najstarszego ludu zamieszkującego rejon wewnętrznej delty Nigru. Informacje o tym, że Bozo byli pierwszymi ludźmi na tych terenach można znaleźć w tradycjach ustnych wielu ludów. Z tytułu tego pierwszeństwa Bozo sprawują sakralną opiekę i kontrolę nad okoliczną ziemią i wodami.

Bozo byli też pierwszymi ludźmi, którzy zaczęli organizować spektakle teatru Sogo bò. Teatr ten powstał i nadal rozwija się w Mali, w regionie Ségou, w dorzeczu Nigru i Bani. Według przekazów ustnych, prawdziwymi właścicielami tajników wykonywania i ożywiania lalek były duchy zamieszkujące wody Nigru. Sekret ten wykradł im rybak Bozo, Toboji Centa, postać na poły mityczna, który obserwował kilka razy niezwykłe podwodne widowiska i zapragnął podzielić się tym emocjonującym wydarzeniem ze swoimi sąsiadami. Sam wykonał pierwsze lalki i potem animował je na rozstawionej na Nigrze sieci. Spektakle spodobały się nie tylko innym rybakom, ale również sąsiednim ludom rolniczym i z czasem stały się częścią ich tradycji.

Choć początki sztuki lalkarskiej są wspólne dla ludów z okolic Ségou, to jednak teatr rybaków Bozo zachował kilka szczególnych cech. Najważniejszą jest miejsce przedstawień, czyli wody Nigru. Rybacy organizują swoje spektakle na łodziach pływających po Nigrze lub bezpośrednio w samej rzece, podczas gdy ludy rolnicze przygotowują je na placach wioskowych. Częściej też niż u rolników można w ich spektaklach spotkać wyobrażenia istot i zwierząt wodnych, właściwych dla ich mitologii i codziennego życia. Różne jest też prawo własności do lalek. U Bozo niektóre lalki należą do poszczególnych rodzin, a u ludów rolniczych ich właścicielami są zawsze stowarzyszenia młodych.

Dar Oleńki Darkowskiej-Nidzgorskiej i Denisa Nidzgorskiego-Gordiera.

Ewa Prądzyńska