Matka Boska Różańcowa

W sztuce ludowej tematy maryjne są równie częste co chrystologiczne. Maryja była przeważnie ukazywana z nowo narodzonym Dzieciątkiem i jako matka cierpiącą po śmierci Syna. Wyobrażenia często wzorowano na cudownych wizerunkach z miejsc pielgrzymkowych. Tym ciekawsze są te ilustrujące inne okresy z jej żywota. Na przykład Niepokalane Poczęcie – przedstawienie Maryi stojącej na kuli ziemskiej, która miażdży głowę węża oplatającego Ziemię i trzymającego w pysku rajskie jabłko, czy Koronacja – ukazująca Maryję skupioną na modlitwie w towarzystwie Trójcy Świętej. Wśród rzeźb ludowych wiele jest przedstawień Matki Boskiej jako Orantki – w pozycji klęczącej lub stojącej, z dłońmi złożonymi do modlitwy. W niektórych w dłoniach postaci pojawia się także różaniec.

Ikonograficznie kult Matki Bożej nie jest związany z określonym wizerunkiem czy sanktuarium, a z modlitwą i nabożeństwem różańcowym. Nie wpłynął tym samym na ukształtowanie się nowego typu przedstawienia. Wyobraźnia artystyczna zaadaptowała istniejące wzory (Orantki, Madonny z Dzieciątkiem), wyposażając je w nowy atrybut – różaniec. Skąd jednak się wziął, skoro za czasów ziemskiego życia nie mogła znać różańca, którego symbolika jest oparta na objawieniach maryjnych potwierdzonych przez Kościół katolicki później, a tym samym odmawiać żadnej z jego modlitw, rozpowszechnionych dopiero od wypraw krzyżowych, pierwotnie znanych pod nazwą Psałterz Najświętszej Maryi Panny?

Święto Matki Boskiej Różańcowej jako dzień Matki Boskiej Zwycięskiej ustanowił papież Pius V w 1572 roku na pamiątkę bitwy stoczonej rok wcześniej pod Lepanto z flotą turecką Imperium Osmańskiego. Zwycięstwo przypisywano modlitwie różańcowej odmawianej w czasie procesji na ulicach Rzymu. Podczas pontyfikatu kolejnych papieży nazwa święta ulegała modyfikacjom (Święto Różańca, Święto Matki Bożej Różańcowej), ale zawsze obchodzono je w październiku, różaniec zaś stał się modlitwą powszechną. Współcześnie modlitwa ta jest związana z kultem i objawieniami Najświętszej Maryi Panny z Lourdes oraz Matki Bożej Fatimskiej.