Waga bezmian

Waga po Herszli ze Staszowa.

To waga o prostej konstrukcji w formie ramienia (rodzaj dźwigni dwustronnej) mającego na jednym krańcu ruchomy hak (do zawieszenia przedmiotu, który ma być ważony), po drugiej stronie umieszczony jest stały obciążnik: kula o średnicy 5 cm. Na żerdzi nieco zatarta skala (kropkowa?). Waga wykonana jest w całości z metalu.

Przyrząd miał niegdyś pasek skórzany w części środkowej, służący do ustalania wagi (należało przesuwać pasek po pręcie, tak by uzyskać poziom - równowagę między odważnikiem a ważonym przedmiotem, w tym wypadku najczęściej mięsem). Pasek zniszczał lub został zjedzony przez gryzonie w opuszczonym domu w Oględowie, z którego pozostałości po latach Krzysztof Magiera zabrał przedmiot (w momencie przekazania obiektu do zbiorów zaopatrzył wagę poglądowo w sznurek; wtórny sznurek został obecnie zdjęty).

Waga typu bezmian jest więc jednym ze śladów po handlującej społeczności żydowskiej Staszowa, i po rodzinie Herszli. Jak wspominał Krzysztof Magiera, takimi wagami posługiwały się Żydówki i Polki handlujące przed ratuszem na rynku w Staszowie w okresie międzywojennym.

Przede wszystkim jednak jest to pamiątka po Herszli, po jego ucieczkach z getta do Oględowa. Miał brać ją ze sobą jako narzędzie obrony. Z wywiadu z Krzysztofem Magierą: ,,Jak przychodził do nas, to się przekradał. Getto w Staszowie było przy rzece Czarnej, to wskakiwał w krzaki i przechodził nimi prawie całą drogę wzdłuż rzeki. I jak nadchodził pod naszą kolonię, w rowie upewniał się, czy nikogo nie ma, i przeskakiwał szosę Staszów–Chmielnik i pole, miał 500 metrów do chałupy. Najpierw go pies witał, ale nie szczekał, bo go znał… Przeźmian, taką wagę ręczną, wziął od matki, żeby mieć coś do obrony, żeby nikt go w krzakach nie napadł'' (,,Midrasz" 2016, nr 6, s. 67).

Przemysław Kaniecki, Natalia Różańska