Topór kamienny

Pomiędzy połową 1868 roku a początkiem 1874 do kolekcji starożytności pomorskich, gromadzonej w Szczecinie przez Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde), trafiło kilka znalezisk archeologicznych, na które natrafiono przy okazji różnego typu robót ziemnych w kompleksie lasów państwowych w okolicach miejscowości Myślibórz Wielki (niem. Gross Mützelburg Forst) w Puszczy Wkrzańskiej. W imieniu miejscowego nadleśniczego Küstera przekazał je emerytowany urzędnik leśny Schulz. Jednym ze znalezisk był zespół czterech wyrobów z surowców skalnych, odkryty pod korzeniami wyniosłej sosny, w nieokreślonym miejscu lasu w pobliżu wsi. Teren ten znajduje się przy granicy państwowej i nie ma pewności, czy zabytki pochodzą z aktualnego terytorium Polski czy Niemiec.

Wątpliwości budzi również charakter tego odkrycia, w którego skład wchodziły dwie siekiery krzemienna i kamienna, sztylet krzemienny oraz topór kamienny. W dokumentacji archiwalnej oraz w najstarszych wzmiankach w literaturze jest ono jednoznacznie opisane jako depozyt, czyli zwarte znalezisko gromadne, nazywane również skarbem. Rozwój wiedzy na temat chronologii poszczególnych form zabytków oraz ich przynależności kulturowej doprowadził do osłabienia interpretacji tego odkrycia jako zespołu homogenicznego. O ile związek topora kamiennego i obu siekier ze środkowoneolityczną kulturą pucharów lejkowatych nie był podważany, to za kontrowersyjną uważana jest obecność sztyletu krzemiennego, formy występującej przede wszystkim w młodszych ugrupowaniach, w schyłkowych wiekach młodszej epoki kamienia i początkach epoki brązu. Nie można jednak wykluczyć, że mamy do czynienia z zespołem łączącym tradycyjne wyroby kultury pucharów lejkowatych z najstarszymi sztyletami krzemiennymi, który został zdeponowany około połowy III tysiąclecia BC.

Krzysztof Kowalski