Jan Regemann

Jan Ludwik Regemann kształcił się na uniwersytetach w Strasburgu i w Lejdzie, gdzie pobierał nauki u sławnego holenderskiego lekarza Hermana Boerhavve’a. Za rekomendacją władz uczelni około 1737 roku Regemann został przybocznym medykiem Augusta Aleksandra Czartoryskiego, z którego dworem związał dalsze życie. Jego umiejętności przyniosły mu rozgłos także za granicą. Dozgonną wdzięczność króla Stanisława Augusta Poniatowskiego zaskarbił sobie, lecząc monarchę z rany głowy zadanej pałaszem przez konfederatów barskich podczas jego porwania 3 listopada 1771 roku. Zgodnie z obyczajem wyróżniania osób zasłużonych dla kraju monarcha zlecił przygotowanie na cześć lekarza medalu. Prawdopodobnie już w 1772 roku stemple uległy uszkodzeniu i opracowano inne, o bardzo podobnej kompozycji, lecz mniejszej średnicy; nimi wybito nasz medal. Uważa się, że złote egzemplarze pierwszej i drugiej wersji pracy – wagi 45 i 18 dukatów (157 i 63 g) – doktorowi król wręczył osobiście. Znane są nam srebrne i brązowe ich odbitki z epoki, choć te ostatnie były powielane także później.

Awers zdobi popiersie lekarza w prawym profilu, w peruce z warkoczem (harcapem), w surducie, płaszczu z halsbandem i żabotem, otoczone napisem: „IOAN[nes] LUD[ovicus] REGEMANN BOERHAAVII DISCIP[ulus] N[atus] BREMAE MDCCXI”, w tłumaczeniu: „Jan Ludwik Regemann, uczeń Boerhaavego, urodzony w Bremie 1711”. Na autorstwo pracy wskazuje sygnatura u dołu: „I[ohann] P[hilip] H[olzhaeusser] F[ecit]”. Stronę odwrotną wypełnia inskrypcja o treści: „VIRO MEDICAE ARTIS STUDIO, FELICI, ABSQUE LUCRI QUAESTU, XXXV. ABHINC ANNIS DE GENTE POLONA CONTINUO BENE MERENTI EXIMIA MORUM PROBITATE INSIGNI, HOC GRATI ANIMI MONUMENTUM, POST CURATUM AB EODEM VULNUS FERRO PARICIDAE D[ie] III. NOVEM[bris]: MDCCLXXI. SIBI ILLATUM, STAN[islaus] AUG[ustus] REX DEDIT”, w tłumaczeniu: „Mężowi w nauce lekarskiej szczęśliwemu, bez szukania korzyści od 35 lat dla narodu polskiego dobrze zasłużonemu, odznaczającemu się niezwykłą dobrocią obyczajów, ten pomnik wdzięcznego umysłu, po wyleczeniu przezeń rany orężem ojcobójcy zadanej, dnia 3 listopada 1771 Stanisław August król ofiarował” (tłum. za: J. W. Zacher, G. Śnieżko, M. Zawadzki, przy współpracy M. Męclewskiej, Medale polskie i z Polską związane z okresu Pierwszej Rzeczypospolitej. Katalog zbiorów, t. 2, Warszawa 2019, s. 197–198).

Tomasz Markiewicz