Kapitel z przedstawieniem czterech mnichów - atlantów

Kapitel z przedstawieniem czterech mnichów należy do grupy elementów architektonicznych znalezionych na terenie nieistniejących zabudowań klasztoru cysterskiego w Kołbaczu. Klasztor został sekularyzowany po wprowadzeniu reformacji na Pomorzu i przekształcony na rezydencję książęcą w 1535 roku. Filip Heinhofer słynny augsburski kolekcjoner sztuki związany ze szczecińskim dworem Filipa II, który gościł w 1617 roku we wnętrzach rezydencji kołbackiej, w swoim dzienniku podróży wspomina o sypialni książęcej i kolumnie z wizerunkiem czarta oraz o dużej sali, której sklepienie unosiły kolumny z przedstawieniami mnichów. Zachowany kapitel pochodzi zapewne z opisanego pomieszczenia, które ze względu na wspomnianą wielkość pierwotnie mogło być pomieszczeniem kapitularza, miejscem zebrań mnichów. Świadczy o tym motyw dekoracyjny. Mnisi przedstawieni zostali w nałożonej na habit kukulli, wierzchniej szacie z długim kapturem. W dłoniach trzymają szarfy nazywane banderolami, symbolizującymi w sztuce średniowiecznej treści pism o konstytutywnym znaczeniu. Kukulla przysługiwała pełnoprawnym mnichom i noszona była podczas modlitw chórowych i w trakcie zebrań w kapitularzu. Mnisi ukazani w narożnikach w przykucniętej pozycji sprawiają wrażenie, jakby dźwigali górną płytę abakusa. Pełnią rolę atlantów, których forma i funkcja wywodzi się ze starożytnej architektury, symbolicznie odnosząc się do mitologicznego giganta Atlasa dźwigającego sklepienie niebieskie. Ukazani na kolumnie podpierającej sklepienie kapitularza mnisi, użytkownicy klasztoru, stają się jednocześnie częścią jego architektury. Symbolika jest nawiązaniem do mistycznej wizji św. Bernarda z Clairvaux, w której świątynia cysterska zbudowana jest z mnichów – lapides vivi – żywych kamieni. Teksty, na które wskazują mnisi odnoszą do przestrzegania reguły cysterskiej lub szerzej do pism ewangelicznych. To fundamentalne źródła, na których opiera się działalność zakonu i które gwarantują jego pozycję, trwałość i znaczenie.

Kinga Krasnodębska