Globus fizyczny

Globus fizyczny Ziemi znajdujący się w zbiorach Dworku Wincentego Pola jest pierwszym obiektem wydanym po II wojnie światowej. Autorami mapy są Gustaw Wuttke (1887–1975) – geograf, wszechstronny dydaktyk, instruktor ministerialny, konstruktor (zaprojektował i samodzielnie wykonał 96 pomocy dydaktycznych, z czego 24 weszły do produkcji i użytku szkolnego), autor podręczników szkolnych oraz geograf i kartograf Andrzej Lorentski (1914–1988). Wobec niszczenia pomocy dydaktycznych podczas wojny, gdy cała produkcja lwowskiego wydawnictwa „Książnica-Atlas” – atlasy, mapy i globusy – została unicestwiona po wkroczeniu Rosjan do Lwowa 17 września 1939 roku, koniecznością stało się wyposażenie polskich szkół w podstawowe pomoce naukowe.

Globus z 1946 roku ma treść fizyczną (skala 1 : 40 milionów). Ukształtowanie powierzchni Ziemi (hipsometria), przedstawione kolorami od zielonego do czerwonego, nie nawiązuje do przedwojennych globusów Eugeniusza Romera. Wyznaczają je: depresja, 0, 200, 500, 1000, 2000, 4000, 6000, a głębokości izobaty: 0, 200, 2000, 4000, 6000. Istotne jest zastąpienie stosowanej przez Romera poziomicy 300 m poziomicą 200 m, co wpłynęło na powiększenie obszarów wyżynnych zawartych w przedziale 200–500 m. Pozostała treść mapy nie jest zbyt bogata, ogranicza się do największych rzek (w Polsce – Wisła i Odra), kanałów, jezior, obszarów bagiennych i pustynnych oraz stolic i – w zależności od wolnej przestrzeni – ważniejszych miast (w Polsce – Warszawa i Kraków). Na oceanach uwzględniono prądy morskie, oznaczone czarnymi liniami i nazwami. W nawiązaniu do globusów historycznych wyposażono go w 360-stopniowe koło południka. Kula została zamontowana na drewnianej toczonej nodze i drewnianej podstawie. Muzeum globus przekazała w 1983 roku dyrekcja Szkoły Podstawowej w Woli Skromowskiej. Rok później Jan Lipkowski z Radomia ofiarował drugi egzemplarz tego wydania.

Grażyna Połuszejko