Roman Potocki na łożu śmierci

Rysunek wykonany przez Teodora Axentowicza przedstawia Romana Potockiego (1851 – 1915) na łożu śmierci. Roman Potocki, III ordynat łańcucki wraz ze swą drugą żoną Elżbietą z Radziwiłłów, położył wielkie zasługi dla zamkowej rezydencji inicjując wielką przebudowę zamku i okolicy, której zamek zawdzięcza obecny swój wygląd. Przebudowa objęła wszystkie kondygnacje zamku, a także park, wprowadzono też szereg technicznych nowinek jak kanalizację (woda została doprowadzona z pobliskiej Handzlówki), światło elektryczne czy ogrzewanie typu nawiewowego, prototyp obecnego centralnego ogrzewania. Z tego tez czasu pochodzą łazienki w zamku z oryginalnymi wannami i armaturą wykonaną przez firmę Gramlick z siedzibą w Oxfordzie. Przebieg tej przebudowy zasługuje na dodatkowe uznanie, gdyż z pietyzmem zachowano starsze pomieszczenia z czasów Lubomirskich, poprzednich właścicieli zamku. Dzięki temu możemy obecnie podziwiać apartamenty należące do księżnej marszałkowej Lubomirskiej, a nawet starsze (XVII w Sala pod Stropem czy Pokój pod Zodiakiem). Teodor Axentowicz to uznany polski malarz i rysownik (1858 – 1938). Był portrecistą, profesorem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie (przekształconej w ASP), często tworzył też na zamówienie i właśnie tutaj mamy do czynienia z jednym z takich zamówień. Moda na zamawianie pośmiertnych rysunków czy fotografii wywodzi się portretów trumiennych, rozpowszechnionych w Polsce wśród szlachty XVII i XVIII w. Były to obrazy malowane na blasze, głównie w technice olejnej; miały kształt dostoswany do boku trumny, gdzie były montowane od strony głowy zmarłego, aby w ten symboliczny sposób mógłby on uczestniczyć we własnym pogrzebie. Były to portrety bardzo werystyczne, bez żadnych upiększeń, za to w bogatym stroju (tzw. pompa funebris). Z biegiem czasu wartość artystyczna tych wizerunków bardzo spadała, aż w końcu zostały zastąpione przez rysunek i fotografię. Zmienił się tez sposób przedstawienia zmarłego – wizerunek jest dalej werystyczny, ale bez bogatego stroju, zyskuje natomiast otoczenie zmarłego (kwiaty, świece).

Bożena Rybkowska