Sultani, aułtyn

Sultani Selima II (1524–1574) został znaleziony w Szczecinie, w dzielnicy Gumieńce w 1958 roku. Moneta jest interesująca nie tylko ze względu na odległość jaką pokonała w drodze na Pomorze, ale również z uwagi na specyficzny język użyty do komponowania napisów. Awers informuje, że sułtan Selim syn Sulejmana (1494–1566) Șaha (zwanego Prawodawcą lub Wspaniałym), niech jego królestwo trwa, wybił (tę monetę) w prowincji Misr (Kair/Egipt), w 974 roku (1566). Rok 974 hidżry był rokiem intronizacji Selima II. Tradycję datowania monet wyłącznie rokiem akcesyjnym, mimo corocznego bicia, wprowadził sułtan Bayezit II (1447–1512). Utrzymała się ona do lat dwudziestych XX wieku. Na rewersie przedstawiono przymioty władcy informując, że sułtan jest wojownikiem Świetlistego (Boga), Mistrzem Mocy i Zwycięzcą na lądzie i morzu. W literaturze spotyka się również inne interpretacje napisów na sultani. Wyrażają one życzenie, aby panowanie sułtana było chwalebne, a Pan zapewnił mu zwycięstwo na lądzie i na morzu. Różnice wiążą się z wieloznacznością tureckiego słownictwa. Inną interesującą cechą tej monety jest specyficzne odkształcenie powierzchni – ślad tzw. próby dentystycznej. Pieniądze wyglądające na złote, które nie były użytkownikom dobrze znane, i co do których mogło zaistnieć podejrzenie, że są fałszywe, nadgryzano. W ten sposób sprawdzano czy pod cienką warstwą złota nie kryje się rdzeń z ołowiu. Sultani był następcą ważącego ok. 4,25g dinara – złotej arabskiej monety bitej w VII–XV wieku i był odpowiednikiem bizantyjskiego solida. Używano go głównie w handlu międzynarodowym. Dinar sultani ważył około 3,5g, czyli tyle, ile europejskie dukaty. Stąd wniosek, że również ta moneta miała ułatwiać rozliczenia handlowe między Bliskim Wschodem a Europą.

Mieszko Pawłowski