Ruiny szpitala i Bramy Świętoduskiej w Lublinie

Wojciech Gerson należy do najwybitniejszych przedstawicieli polskiego akademizmu, który w swojej twórczości malarskiej podejmował przede wszystkim wątki religijne i historyczne. Utrzymane w realistycznej konwencji pejzaże artysty, zwłaszcza widoki tatrzańskie, należą do wybitnych osiągnięć polskiego malarstwa pejzażowego końca XIX wieku Gerson swoje życie zawodowe związał w Warszawą. W warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych rozpoczął studia architektoniczne i malarskie, a także prowadził szeroko zakrojoną działalność naukową, kulturalną i pedagogiczną. W 1867 roku otworzył prywatną pracownię dla studentów, a od 1871 roku prowadził słynną Klasę Rysunkową, w której artystyczne wykształcenie odebrało kilka pokoleń uczniów – między innymi J. Chełmoński, J. Pankiewicz, czy L. Wyczółkowski. W latach 1849-1953 współtworzył tzw. grupę Marcina Olszyńskiego, określaną mianem pierwszej cyganerii warszawskiej, skupiającą studentów Szkoły Sztuk Pięknych. Artystom z kręgu Olszyńskiego – mecenasa sztuki i fotografa przyświecały idee patriotyczne związane z pragnieniem odnowy malarstwa polskiego, realizowane podczas działań artystycznych w trakcie podróży po kraju i wędrówkach po Warszawie. Już podczas studiów Gerson wraz z przyjaciółmi wyruszał w tzw. „wędrówki piechotne” dokumentując podróż w dziesiątkach szkiców ołówkiem czy akwarelą. Analizując zazwyczaj dokładnie opisane i opatrzone przez artystę dziennymi datami rysunki można prześledzić szlak jego wędrówki. Gerson odwiedził Lubelszczyznę dwukrotnie; omawiany rysunek pochodzi z drugiej podróży, którą odbył w 1953 roku w towarzystwie M. Olszyńskiego, J. Ceglińskiego i J. Majewskiego. Prowadziła ona z Warszawy przez Przytoczno i Łysobyki do Lubartowa, Zawieprzyc i Lublina, a następnie do Bochotnicy, Kazimierza i Janowca. Daty umieszczone na szkicach pozwalają przypuszczać, że Gerson trafił do Lublina 1 sierpnia i jeszcze tego samego dnia wykonał pierwszy rysunek przedstawiający ruiny nieistniejącej już Bramy Świętoduskiej. Być może „starożytność” budowli i chęć dokumentowania chylącego się ku upadkowi zabytku i jego otoczenia skłoniła artystę do ponownego odwiedzenia miejsca dwa dni później. Wówczas ujął je w szerszym kadrze wraz z przylegającym budynkiem wzniesionego poza granicami miasta szpitala zwieńczonego renesansową attyką.

Anna Hałata