Postać przodka

Figura kształtem przypomina drewniany rozwidlony u góry filar będący jednym z elementów konstrukcyjnych budowli zwanej togu-na. Jest to specjalne miejsce spotkań mężczyzn należących najczęściej do jednej dużej rodziny ginna. Togu-na w dosłownym tłumaczeniu oznacza „wielkie schronisko”, ale Dogonowie często określają ją jako „dom słowa”. Znajduje się w każdej wiosce, lub dzielnicy w przypadku dużych wiosek. Mężczyźni spędzają w niej wolny czas, odpoczywając, rozmawiając i wykonując drobne prace takie jak wyplatanie koszy czy skręcanie sznurka. Omawiają też w niej wszystkie ważne problemy dotyczące całej wioski oraz podejmują kluczowe decyzje.

Togu-na jest pierwszą budowlą, którą stawia się, zakładając nową osadę. Budowana jest zawsze na planie prostokąta. Jedynym wyjątkiem są „domy słowa” w trzech wioskach Youga (Youga Na, Youga Piri i Youga Dogorou), które są okrągłe. Konstrukcja togu na opiera się na ośmiu filarach wykonywanych z drewna lub kamieni ułożonych jeden na drugim. Symbolizują one ośmiu pierwszych przodków. Pierwszy postawiony filar otrzymuje imię najstarszego mieszkańca wioski, on też rozpoczyna prace przy budowie. Jego śmierć, nawet gdy nastąpi długo po postawieniu togu-na, traktowana jest jako rodzaj ofiary. Charakterystycznym elementem „domu słowa” widocznym z bardzo daleka jest dach, wykonywany ze słomy z prosa. Jego grubość świadczy o zamożności wioski.

Mężczyźni spędzają dużo czasu w togu-na. Panuje tam zawsze przyjemny chłód. Siedzą na matach, bezpośrednio na skałach lub drewnianych kłodach. Drewniane filary często pokrywane są płaskorzeźbami z przedstawieniami nawiązującymi do kultu przodków.

Ewa Prądzyńska