Prochownica

Niewielka prochownica została znaleziona po 2. wojnie światowej w ruinach u zbiegu ulicy Piłsudskiego i Wyzwolenia w Szczecinie, gdzie jeszcze 100 lat wcześniej znajdowały się umocnienia forteczne bastionu V i Fortu Wilhelm.

Wykonana została z poroża jelenia, a jej kształt zachowuje naturalną formę rozwidlenia tyki i odrostka. Pomimo uszkodzeń dolnych otworów i braku metalowych okuć zamykających prochownicę, na awersie zachowało się ciekawe ryte zdobienie. Jest to przedstawienie kobiety ukazanej w pełnej postaci z profilu, kroczącej z kielichem w dłoni. Dama ubrana jest w długą, renesansową suknię z szerokimi rękawami i spódnicą układającą się w gęste, regularne fałdy. Staniczek z dużym dekoltem nałożony jest na koszulę przymarszczoną przy szyi. Na ramiona postać ma narzuconą krótką pelerynkę. Włosy są upięte z tyłu głowy i ujęte siateczką, która obecnie jest ledwo widoczna, gdyż ryt został częściowo zatarty.

Zdobione prochownice z przedstawieniami kobiet bądź mężczyzn były charakterystyczne dla terenu Niemiec połowy XVI w. Ujęcie kobiecej postaci wraz z pochodniami w tle i atrybutem, jakim jest kielich można wiązać z przedstawieniami św. Barbary z Nikomedii, patronki dobrej śmierci i trudnej pracy, przez co uważana była za opiekunkę górników, marynarzy, czy żołnierzy - w tym artylerzystów a nawet rusznikarzy.

Wyrabiane z różnych trwałych materiałów takich jak drewno, róg, poroże, czy żelazo prochownice używane były m.in. przez uzbrojoną jazdę. Z broni palnej korzystali też uprzywilejowani członkowie wyższych warstw społecznych, których elitarną rozrywką były polowania ze strzelbą. Zarówno broń, jak i potrzebne do jej obsługi oprzyrządowanie, czyli ładownice i prochownice, były w owym czasie bogato zdobione i świadczyły o prestiżu właściciela. O wojskowym przeznaczeniu omawianej prochownicy może świadczyć zarówno kontekst znalezienia jak i ukazane na niej przedstawienie, jednak jakość zdobień i okres w jakim została wykonana, przypadający na lata przed budową fortyfikacji w Szczecinie, przemawia również bardzo wyraźnie za tą drugą funkcją.

Justyna Bądkowska