Lalka teatralna Mùso Koroni

Lalka teatralna (marionnette) umieszczona na koszyku-czapeczce pokrytej włóknami roślinnymi jest noszona na głowie. Jest częścią tradycji teatralnej Sogo bò, występującej w regionie Ségou, w południowo-centralnej części Republiki Mali, przygotowywanej przez Kamalen Ton – wioskowe stowarzyszenia młodych. Oglądanie przedstawień jest jedną z ulubionych rozrywek lokalnej ludności, dlatego można je zobaczyć nie tylko z okazji tradycyjnych świąt odbywających się w czerwcu i październiku, ale również na licznych festiwalach oraz dla uczczenia takich wydarzeń jak ślub, obrzezanie, awans, koniec ramadanu czy Boże Narodzenie.

Lalka przedstawia Mùso Koroni – mityczną Małą Kobietę, opiekunkę wartości tradycyjnych i symbol wierności. Według mitologii Bamanów była pierwszą kobietą stworzoną przez boga Pembę, jego żoną, bliźniaczą siostrą Faro – bóstwa wody. Na początku postępowała mądrze i zgodnie z ustalonymi regułami. Pomagała Pembie w akcie stworzenia, obdarzała rośliny i zwierzęta duszą i cieniem. Gdy jej małżonek Pemba zdecydował się uczynić ze wszystkich kobiet swoje żony, poczuła się zdradzona i wpadła w szał. W złości przekazała ludziom informacje dotychczas skrzętnie przed nimi ukrywane, czym wprowadziła na ziemię chaos i zwyrodnienie. Rozładowała swoją frustrację i gniew również na ludziach – okaleczyła ich organy płciowe, co dało początek obrzezaniu. Umarła samotna i zrozpaczona. Ostatecznie jednak jej śmierć przyniosła ludziom wiele dobrego, gdyż walcząc z własnym głodem i broniąc się przed śmiercią wynalazła techniki rolnicze. Wiedzą na ten temat podzieliła się z ludźmi. Przed śmiercią doradziła im też, aby umieszczali na swych twarzach znaki, mężczyźni – trzy nacięcia, kobiety – cztery, w celu łatwiejszego doboru par.

Pojawienie się jej postaci w czasie występów Kamalen Ton przywołuje zasadnicze przekonania duchowe i kosmologiczne oraz utrwala model postępowania właściwy dla Bamanów.

Dar Oleńki Darkowskiej-Nidzgorskiej i Denisa Nidzgorskiego-Gordiera.

Ewa Prądzyńska