
Półwytwór narzędzia
3900 p.n.e. — 2600 p.n.e.
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Jest częścią kolekcji: Epoka kamienia na Pomorzu
Znaleziona na stanowisku nr 5 w Płoni, w południowo-wschodniej części Szczecina, skałka karabinowa typu duńskiego służyła do inicjacji ładunku miotającego w broni czarnoprochowej. Przedmioty tego rodzaju były w powszechnym użyciu w XVIII i 1. połowie XIX wieku. Montowane w specjalnych uchwytach w kurkach zamków, często owijane były niewielkimi kawałkami skóry, zapewniającymi solidne mocowanie oraz zapobiegającymi kruszeniu krzemiennego elementu. Po ściągnięciu spustu zwolniony kurek powodował uderzenie skałki o metal i krzesanie iskry, spadającej na podsypaną prochem panewkę i w konsekwencji inicjującej ładunek prochowy w komorze broni. Czasami iskra zapalała jedynie podsypkę, bez inicjacji ładunku w komorze, co stało się źródłem powiedzenia „spalić na panewce”.
Skałki były produkowane masowo w wyspecjalizowanych warsztatach, wytwarzających ich dwa rodzaje o standardowych wymiarach: większe karabinowe (o długości około 1 – 1 ½ cala) oraz mniejsze pistoletowe (o długości około ½ – ¾ cala). Długość prezentowanego egzemplarza wynosi niewiele ponad 1 cal, co wskazuje, że jest to skałka używana w karabinach. Jej powierzchnia pokryta jest charakterystycznym wyświeceniem pozostawionym przez skórę, na krawędziach widoczne są zmiażdżenia powstałe na skutek uderzania w metalowe elementy zamka, zaś przy krawędziach negatywów widoczny jest nagar powstały w skutek spalania czarnego prochu.
Skałkę karabinową odkryto na stanowisku z epoki kamienia, co sugeruje, że pradziejowy materiał znajdował się na powierzchni już kilkaset lat temu. Prawdopodobnie skałkę wyrzucił tam XVIII- lub XIX-wieczny myśliwy, po dostosowaniu do swojej broni, znalezionego na miejscu, innego krzemiennego wyrobu. Większość skałek należało bowiem wymienić co kilkadziesiąt strzałów zanim przestawały dawać iskrę, o odpowiedniej temperaturze i wielkości, po czym naprawiano je lub wymieniano na nowe.
Michał Adamczyk
Autor / wytwórca
Wymiary
cały obiekt: wysokość: 0.94 cm, szerokość: 2.57 cm
Rodzaj obiektu
skałka karabinowa
Technika
łupanie metalowym młotkiem
Tworzywo / materiał
krzemień kredowy
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Właściciel
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
3900 p.n.e. — 2600 p.n.e.
Muzeum Narodowe w Szczecinie
7800 p.n.e. — 2000 p.n.e.
Muzeum Narodowe w Szczecinie
12700 p.n.e. — 11500 p.n.e.
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna