Treppe mit vier Figuren | Schody z czterema postaciami

Friedrich Bernhardt (1894–1986) wykształcenie artystyczne zdobył w Brugii (Belgia) oraz w Berlinie (Niemcy). Od 1922 roku pracował w szczecińskim Gimnazjum Realnym im. Friedricha Schillera, a niedługo potem także w Średniej Szkole Realnej im. Ottona von Bismarcka. Twórczą dojrzałość Bernhardta skatalizował udział w kursach ekspresjonisty Johannesa Ittena w 1928 i 1929 roku, organizowanych dla uczniów i sympatyków Szkoły Rzemiosł Artystycznych w Szczecinie. Znajomość z wykładającymi tam absolwentami Bauhausu, Kurtem Schwerdtfegerem i Elsą Mögelin, a także z kierującym placówką architektem Gregorem Rosenbauerem i wykładającym historię sztuki Walterem Riezlerem – dyrektorem Muzeum Miejskiego i teoretykiem Werkbundu – wzmocniła zaś konstruktywistyczne impulsy w twórczości Bernaharda.

Pochodzący z tego okresu widok wnętrza klatki schodowej z czterema – a właściwie pięcioma migawkowo, fragmentarycznie ukazanymi postaciami jest wynikiem łączenia języka abstrakcji geometrycznej ze stałą u Bernharda fascynacją ludzkim ciałem jako częścią uniwersum. Zainteresowanie aktem, ideami nowego tańca i gimnastyki pojawiło się u niego dzięki kontaktom z awangardowym środowiskiem Szkoły Gimnastyki Rytmicznej Jacques-Dalcroze’a w Hellerau pod Dreznem jeszcze w czasach studenckich. Te inspiracje dokumentują zwłaszcza prace graficzne z 1921 roku: Tancerka Mary Wigman, Miejsce kultu, Dzień, Noc, czy plakaty dla Teatru Gottfrieda Haaßa-Berkowa (1921) i kursów gimnastycznych Herberta Kaethnera (1925) – utrzymane w duchu mistycznych dzieł Fidusa i teozofii Rudolfa Steinera. Kompozycja z nagim młodzieńcem oraz osobami w strojach gimnastycznych i ze sportowymi atrybutami przypomina jednak późniejsze Schody Bauhausu Oskara Schlemmera (1888–1943). Choć najbardziej znana wersja tego tematu, w zbiorach nowojorskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej, powstała dopiero rok po namalowaniu obrazu Bernhardta, studia podobnych ludzkich sylwetek w architekturze pojawiały się u Schlemmera od 1925. W tym samym okresie motyw relacji ciała i geometrycznej przestrzeni przenosiła do medium tkaniny Else Mögelin w pracy Ludzie (około 1930).

Szymon Piotr Kubiak