Patera

Paterka o biało-czerwonej dekoracji to efektowny wyrób użytkowy, zdobiony wyławianym w głębinach Morza Śródziemnego czerwonym koralem. Należy do najbardziej charakterystycznych obiektów powstających w sycylijskich warsztatach rzemieślniczych. Wyróżniającym się ośrodkiem tej produkcji w zachodniej części wyspy było Trapani. Ze względu na wartość, przypisywane koralowi właściwości i trudność jego pozyskania, wyroby jubilerskie oraz dekorowane nim naczynia należały do artykułów luksusowych. Do najczęściej zachowanych w kolekcjach należą różnego kształtu paterki, szkatułki, sztućce, oprawy broni białej oraz przedmioty do sprawowania kultu, takie jak kropielniczki, relikwiarze, kielichy, pasyjki, ołtarzyki dewocyjne czy krzyżyki. Najbardziej pożądany był koral o intensywnej czerwonej, głębokiej barwie, ale można też spotkać i korale w innych tonacjach i odcieniach. Cenny materiał oprawiano chętnie w złoto, w mniej luksusowych wersjach – w miedź złoconą. Talerz wilanowskiej paterki, wykonanej ze złoconej miedzi, osadzony na krępej cylindrycznej stopie, został inkrustowany ziarnami korala ułożonymi w gęsty ornament. Czerwony koral uzupełniają fragmenty białej emalii wplecione w dekorację jako płatki rozet oraz ażurowego obramienia z kwiatowymi sterczynami. Na lustrze i kołnierzu talerza ułożono wokół centralnego pierścienia dwa okręgi mijających się, symetrycznie rozłożonych biało-czerwonych rozetek. Niestety w części rozetek nie zachowały się białe płatki emalii, osłabiając dekoracyjny efekt całości. Co charakterystyczne, obiekty powstające w XVI i XVII wieku, miały – tak jak i na wilanowskiej paterce – korale ułożone pod ażurową metalową wierzchnią płytką, w której wycięte były precyzyjnie odpowiednie w kształcie otwory. Wypełniająca ażur organiczna struktura była dociskana wierzchnią płytką, zapobiegając przemieszczeniom lub ubytkom korala. W wieku XVIII korale zwykle mocowano żelaznymi drucikami, co skracało czas ich osadzania. Ich układ przypominał niekiedy fragment adamaszkowej lub welurowej tkaniny z wypiętrzonymi partiami z wzorów. Spód naczynia pokryto skromniejszą, aczkolwiek staranną dekoracją z grawerowanymi stylizowanymi wiciami. Ten atrakcyjny wizualnie obiekt do zbiorów zakupili zapewne podróżujący do Italii August i Aleksandra Potoccy. Dlatego też po raz pierwszy zaprezentowano ją warszawskiej publiczności podczas Wystawy starożytności i przedmiotów sztuki w 1856 r. w pałacu hr. Augustostwa Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 32 (dziś: Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego). Opisano ją w katalogu tej wystawy pod pozycją 491 Co ciekawe, w zbiorach polskich podobne naczynie znalazło się w kolekcji książąt Czartoryskich, co potwierdza fakt, pożądania tego typu obiektów w gromadzonych w XVIII i XIX w kolekcjach.