Głowa Meduzy

Duży piękny wycisk, pęknięty w kilku miejscach, owalny, wypukły, na wypukłym tle, otoczony dużym marginesem. Przedstawiony jest prawy profil głowy Meduzy z kręconymi włosami, spiętymi z tyłu. Z przodu na jej głowie widoczne także małe węże oraz skrzydełka po jej bokach. Przedstawienie na wycisku bardzo podobne do przedstawienia na wycisku nr Wil.3083/2-III/2-16 niniejszego katalogu. Meduza (Medusa) – w mitologii greckiej najmłodsza z trzech Gorgon. Znaczenie imienia Meduza to Władnąca. Początkowo była kobietą wyjątkowej urody, szczyciła się zwłaszcza bujnymi włosami, którymi rywalizowała z Ateną. W innej wersji mitu jej wdzięk zwrócił uwagę Posejdona i za karę bogini przemieniła dziewczynę w odrażające stworzenie. Wycisk jest identyczny jak opisany w  „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta

Kolekcja gliptyczna wilanowskiego zbioru to fascynujący obraz sztuki antycznej. Daktyliotekę należącą do Stanisława Kostki Potockiego, możemy dziś podziwiać jako prawdziwą skarbnicę muzealną, zawierającą 239 wycisków. Cały zbiór znajduje się w dwóch medalierkach z ośmioma szufladkami, oznaczone są one numerami inwentarza Wil.3083/1 i Wil.3083/2. Repertuar odcisków to bogactwo sztuki, obejmujące portrety, popiersia historyczne, postacie mitologiczne, sceny historyczne i mitologiczne, rzeźby, zwierzęta, wazy oraz maski. Wykonane są one z czerwonej masy, być może laki lub mastyksu, a ich rozmieszczenie w kolekcji sugeruje różnorodne pochodzenie. Kluczowym momentem w historii kolekcji było podróżowanie hrabiego Potockiego do Włoch w 1785 roku, w towarzystwie księżnej Izabelli Lubomirskiej, podczas której zgromadził około dwudziestu gemm antycznych, niektóre z nich pochodzące z własnych wykopalisk. Kolejne podróże do Londynu, Paryża czy Warszawy wzbogaciły zbiory.
Kolekcja nie tylko reprezentuje wartość artystyczną, ale także pełni funkcję biblioteczki na temat gliptyki, co umożliwiło Potockiemu profesjonalne podejście do zbiorów. Przechowywana początkowo w pałacu Potockich w Warszawie, z czasem trafiła do pałacu w Wilanowie, gdzie stała się częścią ekspozycji muzealnej.
W kolekcji wyróżniamy trzy grupy obiektów: odciski gemm antycznych, ich kopie oraz kamienie wykonane na wzór starożytnych. Sygnatury mistrzów greckich, takich jak Solon, Sostratos czy Aulus, nadają kolekcji wyjątkowy charakter. Nie brakuje także wycisków sygnowanych przez artystów nowożytnych, takich jak Pichler czy Cades. Gliptyka, czyli sztuka rzeźbienia w kamieniu, posiada bogatą historię. Daktylioteki z odciskami gemm stały się popularne w XVIII wieku, pełniąc rolę dydaktyczną i edukacyjną. Kolekcje gliptyki były nie tylko ozdobą, lecz także narzędziem dla badaczy antyku i źródłem inspiracji dla artystów. Wartość kolekcji Potockiego nie tkwi tylko w artystycznej doskonałości gemm, ale także w ich wartości dokumentacyjnej. Dzięki tym miniaturowym arcydziełom, dzisiaj możemy zgłębiać tajniki sztuki starożytnej, podziwiać portrety władców, herosów czy sceny historyczne, utrwalone na małej przestrzeni. Kolekcja ta jest nie tylko pięknym zbiorem, lecz również fascynującym oknem do przeszłości.

Oryginalne gemmy z daktylioteki  Lippert’a znajdziesz tutaj: Meduza wycisk 1 i Meduza wycisk 2

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz The New York Public Library, Digital Collections oraz “Gemmæ antiquæ cælatæ , scalptorum nominibus insignitæ”, Stosch, Philipp, Baron von, 1724; oraz “One hundred and eight plates of antique gems engraved by Francesco Bartolozzi”, Marlborough, George Spencer, 1860;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)