Sybilla

Gładkie ciało młodej kobiety skrywa tylko biała suknia z głęboko wyciętym dekoltem i długi, żółtawy, opasujący głowę w coś na kształt turbanu szal, ciągnący się jeszcze wokół ramion. Przedstawiona jako Sybilla – jedna z grupy uczonych, pogańskich prorokini, które przepowiedziały przyjście Jezusa –kobieta spogląda wzwyż, licząc coś na palcach. Mamy przed sobą tak od strony formalnej jak i warsztatowej typowe dzieło klasycyzmu i choć autor nie jest wyszukanym kolorystą, to rysuje wybitnie.

Sama postać wywodzi się z mitologii greckiej. Początkowo istniała jedna Sybilla, później jednak ich liczba zwiększyła się do ok. 10. Najbardziej czczoną z nich była wieszczka z  utożsamiana z sybillą z  – . Od niej to właśnie miały pochodzić , z którymi wiąże się następująca legenda. Otóż do króla Tarkwiniusza przybyła nieznajoma staruszka z dziewięcioma księgami, twierdząc, że zawierają one boskie przepowiednie. Zażądała za nie sumy tak horrendalnej, że król odmówił, uznawszy ją za wariatkę. Niewzruszona tym kobieta wrzuciła 3 z 9 ksiąg do ognia, po czym ponowiła swoją ofertę, nie zmieniając ceny. Wobec ponownej odmowy spaliła kolejne 3 woluminy. Wówczas monarcha, tknięty przeczuciem, wypłacił jej żądaną sumę. Nieznajoma opuściła pałac i już nigdy jej nie widziano.

Księgi odegrały ważną rolę w polityce i życiu Rzymian. Szukano w nich rady w wypadku klęski żywiołowej czy wojny. W rzeczywistości księgi te były kodyfikacją religii greckiej, wnioski zwykle więc sprowadzały się do wprowadzenia do kultu rzymskiego kolejnego bóstwa. Woluminy przechowywano w świątyni Jowisza Kapitolińskiego pod opieką kapłanów. Spłonęły w 83 r. p.n.e.

Pierwowzór obrazu wilanowskiego – obraz pędzla Guida Reniego – przechowywany jest w Pinacoteca Nazionale Bologna. Był on częścią bogatej kolekcji kardynała Giovana Carlo de 'Medici. Dzieło, które przypisuje się ostatniej fazie kariery Reniego, około 1635-1636, przedstawia Sybillę bez żadnego odniesienia do jej roli poza turbanem i gestem rąk, który jest odniesieniem do jej profetycznej elokwencji.

Prezentowany obraz pochodzi z kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, został nabyty w 1808 we Francji (zob. Pamiętnik Interessow, s. 125). Na odwrocie znajduje się nalepka z pieczęcią Potockiego i napisem odręcznym „Tete de Sybille coiffee d'un turban".

Dominika Walawender-Musz