Bogurodzica Hodigitria [Bogurodzica Hodigitria Smoleńska]

Najstarszy wizerunek Bogurodzicy Hodigitrii Smoleńskiej był przypuszczalnie kopią ikony z Konstantynopola przywiezioną na Ruś w 1046 r. i przeniesioną z Czernihowa do Smoleńska w 1095 r. Stała się ona świadectwem bliskich więzi dynastii Rurykowiczów z Bizancjum. W końcu XIV w. Księstwo Smoleńskie popadło w zależność od Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1398 r. książę Witold wydając córkę Zofię za mąż za księcia moskiewskiego Wasyla podarował jej ikonę Hodigitrii Smoleńskiej. Inne podanie głosi, że ostatni książę smoleński uciekając w 1404 r. przed księciem Witoldem zabrał ikonę do Moskwy. W 1456 r., wykonawszy kopię dla moskiewskiego soboru Zwiastowania Bogurodzicy, oryginał zwrócono do Smoleńska. Odtąd ikona, uznana za obrończynię zachodnich rubieży Rusi, nazywana jest Smoleńską. Cieszy się ona niesłabnącą czcią wśród rosyjskich prawosławnych. W czasie wyprawy napoleońskiej na Rosję ikonę wywieziono do Jarosławia. Po odwrocie francuskich wojsk powróciła ona do Smoleńska. Moskiewską kopię ikony smoleńskiej z 1456 r. zabezpieczono w 1812 r. w Wołogdzie. Natomiast pochodząca z 1602 r. kopia ikony, umieszczona w nadbramnej cerkwi smoleńskiego kremla, została zabrana przez wycofujące się z płonącego Smoleńska wojska rosyjskie, noszona

w procesjach i pochodach bojowych, poczynając od bitwy pod Borodino, przeszła z rosyjską armią całą Europę aż do Paryża i powróciła do Smoleńska. Pomimo prześladowań rosyjskiej cerkwi prawosławnej po rewolucji 1917 r., pomimo zniszczenia wyposażenia lub wyłączenia z kultu wielu świątyń, wszystkie trzy najstarsze ikony Hodigitrii Smoleńskiej przetrwały najgorszy czas do drugiej wojny światowej. Najstarszą ikonę smoleńską zastali w nieczynnej cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy wkraczający w 1941 r. do Smoleńska Niemcy, niestety po ich wypędzeniu obrazu już nie było i do dnia dzisiejszego jego zniknięcie pozostaje zagadką.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967