Postać westalki z misą

Na owalnym, wypukłym wycisku, na płaskim tle przedstawiona jest postać westalki z profilu, ubrana w lekki peplos, niosąca wyciągniętymi rękami naczynie, zapewne misę z wodą. Motyw ten jest dosyć często przedstawiany sztuce - Westalka Tuccia stoi na nabrzeżu Tybru i niesie sito wypełnione wodą, aby tym cudem udowodnić swoją wierność przysiędze dziewictwa. W wilanowskiej kolekcji gliptycznej znajduje się jeszcze jeden podobny wycisk z przedstawieniem westalki, lecz ma nieco inne wymiary o numerze Wil.3083/2-II/1-12. Wycisk jest identyczny jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Westalki były kapłankami rzymskiej bogini domowego ogniska, Westy. Do służby były wybierane dziewczynki w wieku 6–10 lat, z rodów patrycjuszowskich wyłącznie te, których oboje rodziców żyło. Kapłanka pełniła swoją służbę przez 30 lat, po czym mogła wyjść za mąż i urodzić dzieci. Westalki cieszyły się dużym szacunkiem: ich słowo miało moc przysięgi, przeznaczone dla nich były honorowe miejsca w teatrze, miały prawo łaski wobec skazańców, a za obrazę kapłanki groziła kara śmierci.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalne gemmy z daktylioteki Lippert’a znajdziesz tutaj: gemma 1, gemma 2

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz “Recueil de pierres gravees antiques”, Levesque de Gravelle, Michel Philippe, 1732;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)