Głowa Chrystusa; Ecce Homo | Glava Krista

Toma Rosandić urodził się w kamieniarskiej rodzinie pochodzącej z Podgory na dalmackim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Praktykę zawodową odbył w latach 1900–1903 w warsztacie swojego ojca i Frana Bilinicia, uczęszczając jednocześnie do wieczorowej szkoły rysunku i ornamentyki. Po zakończeniu nauki podróżował przez dwa lata między Rzymem, Florencją i Wenecją. Już w 1906 roku prezentował swoje prace w Mediolanie, a w 1908 podczas Pierwszej Dalmackiej Wystawy Sztuki w Splicie. W tym samym roku wyjechał do Wiednia, zatrudniając się w atelier rzeźbiarskim młodszego Ivana Meštrovicia, z którym się przyjaźnił od wczesnych lat. Rosandić złożył egzaminy wstępne do wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, jednak zrezygnował z rozpoczęcia studiów, co nie przeszkodziło w przyjęciu jego rzeźb portretowych na wiosenne wystawy w gmachu Secesji (1909, 1910). Od 1912 roku mieszkał w Belgradzie. W pierwszych pracach artysty wyraźnie zaznaczył się wpływ secesyjnej stylistyki oraz tematów typowych dla symbolizmu przełomu XIX i XX wieku. Zainteresowanie propozycjami Auguste’a Rodina wpłynęło na wzrost ekspresyjności jego własnych dzieł oraz charakterystyczne światłocieniowe efekty w opracowaniu powierzchni modeli ceramicznych i odlewów metalowych. Jego ideałem stał się zarazem dowartościowywany wówczas wzorzec artysty-rzemieślnika z dawnych konfraterni, kładącego nacisk na umiejętności warsztatowe i wybierającego określone – przede wszystkim religijne – tematy dzieł, a także przedkładającego nad inne media obróbkę snycerską. Czternasto- i piętnastowieczne inspiracje uwidoczniły się w pracach powstałych w trakcie pierwszej wojny światowej, którą Rosandić spędził we Włoszech, Szwajcarii, Francji i Wielkiej Brytanii, a podczas której stracił większość dotychczasowych realizacji. Do tej nowej grupy torującej artyście drogę do powszechnego uznania należały kompozycje z lat 1915–1916, zwłaszcza ciosana w drewnie całopostaciowa figura Ecce Homo i jej brązowa wersja zredukowana do popiersia, znajdująca się w zbiorach szczecińskich.

Szymon Piotr Kubiak